Zonnewijzer

Zie Zonnewijzer (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Zonnewijzer.

Een zonnewijzer^[1] is een instrument om met behulp van de zon de tijd aan te wijzen, meestal in de vorm van een vlak of schijf waarop de tijd valt af te lezen aan de plaats van de schaduw die een stift (de stijl) erop werpt. De oudst bekende zonnewijzer dateert van omstreeks 1500 v. Chr. en werd in Egypte gevonden.^[2]

De wetenschap die zonnewijzers bestudeert uit wetenschappelijk, astronomisch en artistiek oogpunt, is de gnomonica.

De aarde draait om haar as. De schaduw van een voorwerp verandert daardoor voortdurend van richting. Als de schaduw naar het noorden wijst (op het zuidelijk halfrond naar het zuiden) is het precies middag. De zon staat dan in het zuiden (op het zuidelijk halfrond in het noorden) en in haar hoogste stand die dag, precies boven de meridiaan van de plaats waar de zonnewijzer zich bevindt. Het is 12 uur in lokale zonnetijd. Van daaruit kan men een verdeling maken en uurlijnen aanbrengen waarop de schaduw het uur aanduidt.

Het voorwerp dat de schaduw geeft is bij de meest voorkomende zonnewijzers een poolstijl. Opdat hij het hele jaar de tijd juist aanduidt, moet de stijl evenwijdig aan de aardas staan. De stijl wijst dan naar het noorden (op het zuidelijk halfrond naar het zuiden), naar de pool, in een hoek met het grondvlak gelijk aan de breedtegraad. Een gnomon is een type zonnewijzer waarvan de schaduwgever loodrecht op het vlak met de uurlijnen staat.

1. ↑ Maes, F. (2023), Zonnewijzers zien en begrijpen, De Zonnewijzerkring, Utrecht, ISBN 978-90-80626-03-4 / NUR 100
2. ↑ De oudst bekende zonnewijzer. Gearchiveerd op 23 augustus 2011. Geraadpleegd op 8 januari 2011.