Aden

Denne artikkelen handlar om byen. For protektoratet, sjå protektoratet Aden.

Aden
عدن
by
Gamlebyen Aden ligg i krateret av ein utdøydd vulkan (1999)
Land	Jemen
guvernement	Aden
Høgd	6 moh.
Koordinatar	12°48′N 45°02′E / 12.800°N 45.033°E / 12.800; 45.033
Areal	760 km²
Folketal	760 923  (2012)
Folketettleik	1 001 / km²
Tidssone	GMT (UTC+3)
Retningsnummer	967
Aden 12°48′00″N 45°02′00″E / 12.8°N 45.033333333333°E / 12.8; 45.033333333333
Wikimedia Commons: Aden

Aden (arabisk عدن, ʻAdin eller ʻAdan) er ein hamneby i Jemen ved Adenbukta, nær innløpet til Raudehavet, kring 170 km aust for Bab-el-Mandeb. Byen har kring 800 000 innbyggjarar. og ligg ved ei gammal, naturleg hamn i krateret av ein sovande vulkan som no dannar ei halvøy. Halvøya er knytt til fastlandet via eit lågt eid. Denne hamna, Front Bay, vart først nytta av det eldgamle kongedømet Ausan mellom 600- og 400-talet fvt. Den moderne hamna ligg på kvar side av halvøya. Aden har gjeve namn til Adenbukta.

Aden består av fleire særeigne bydelar: Seera, den opphavlege hamnebyen, Mualla, den moderne hamna, Tawahi, som var dampskiphamna i kolonitida, og feriestaden Gold Mohur. I Khormaksar, som ligg på eidet til fastlandet, ligg Aden unversitet og Aden internasjonale lufthamn, den nest største flyplassen i landet. På fastlandet ligg bydelane Sheikh Othman, eit tidlegare oaseområde, Al-Mansura, ein by som vart bygd av britane, og Madinat ash-Sha'b (tidlegare Madinat al-Itihad), som var hovudstaden i Den sørarabiske føderasjonen og som i dag har eit stort kraftverk og avsaltingsanlegg, i tillegg til fleire fakultet frå Aden universitet.

Aden ligg på austsida av ei stor, naturleg hamn. Den vulkanske halvøya Vesle Aden er nesten eit spegelbilete av hamna på vestsida. I Vesle Aden vart det bygd oljeraffineri og ei hamn for tankskip. Begge vart bygde og drivne av British Petroleum fram til dei vart gjevne over til den jemenittiske staten i 1977.

Aden var hovudstaden i Den demokratiske folkerepublikken Jemen fram til landet vart slått saman med Den arabiske republikken Jemen i 1990, og igjen ei kort tid etter statskuppet i Jemen 2014-2015, då presidenten Abd Rabbuh Mansur Hadi måtte flykta frå houthiane som okkuperte Sana.^[1] Byen var utsett for kraftige kampar i juli 2015 mellom houthiar og styrkar lojale til president Hadi, som til sist tok byen med hjelp frå Saudi-Arabia. I januar 2018 tok ei sørjemenittisk lausrivingsgruppe kontroll over det meste av Aden.

1. ↑ «Yemen's President Hadi declares new 'temporary capital'». Deutsche Welle. 26. mai 2016. Henta 26. mai 2016.