Istanbul

Istanbul
by
Galata (framgrunnen) og Sarayburnu (bakgrunnen) heilt aust på eine halvøya i Istanbul. Prinseøyane ligg i horisonten til venstre.
Land	Tyrkia
Region	Marmararegionen
Provins	Istanbul
Koordinatar	41°00′19″N 28°58′38″E / 41.00528°N 28.97722°E / 41.00528; 28.97722
Areal	5 343 km²
Folketal	13 483 052 [1]
Folketettleik	2 523 / km²
Grunnlagd
•   - Byzantium	ca. 660 fvt.
•   - Konstantinopel	330 evt.
•   - Istanbul	1930 (offisielt)
Borgarmeister	Ekrem İmamoğlu
Tidssone	EET (UTC+2)
- Sommartid	EEST (UTC+3)
Postnummer	34000 til 34850
Retningsnummer	(+90) 212 (europeisk side) (+90) 216 (asiatisk side)
Istanbul 41°00′36″N 28°57′37″E / 41.01°N 28.960277777778°E / 41.01; 28.960277777778
Wikimedia Commons: Istanbul
Nettstad: Offisiell nettstad

Istanbul (İstanbul) er den største byen i Tyrkia, med kring 13 millionar innbyggjarar og er det økonomiske, kulturelle og historiske hjartet i landet. Byen er det nest største storbyområdet i Europa og av dei største byane i verda.^[1][2][3] Byen dekkjer eit stort område på 5 343 km², som samsvarar med provinsen Istanbul, som byen er setet for. Byen ligg på begge sider av Bosporos, eit av dei travlaste sunda i verda, nordvest i Tyrkia, mellom Marmarahavet og Svartehavet, og er slik ein interkontinental by. Handelssenteret og det historiske senteret i byen ligg i Europa, medan ein tredjedel av innbyggjarane bur på den asiatiske sida.^[4]

Byen vart grunnlagd på neset Sarayburnu kring 660 fvt. som Byzantium, og byen som no er kjend som Istanbul utvikla seg til å verte ein av dei viktigaste gjennom historia. I nesten 1500 år etter at han vart grunnlagd på ny som Konstantinopel i 330 evt, har han vore hovudstad for fire imperium - Romarriket (330–395), Austromarriket (395–1204 og 1261–1453), Det latinske riket (1204–1261), og Det osmanske riket (1453–1922).^[5] Byen var medverkande til at kristendomen steig fram under romar- og austromartida, før osmanane erobra byen i 1453 og omgjorde han til ein islamsk skanse og setet for det siste kalifatet.^[6] Sjølv om Republikken Tyrkia la hovudstaden sin til Ankara er den tidlegare sentrale rolla til Istanbul framleis godt synleg gjennom byen med palass og store moskear langs åsane.

Den strategiske plasseringa til Istanbul langs den historiske Silkevegen,^[7] med jernbanenettverk til Europa og Midtausten, og den einaste sjøvegen mellom Svartehavet og Middelhavet, har medverka til at det utvikla seg ein mangfaldig folkesetnad i byen. Innbyggjartalet i byen har tidobla seg sidan 1950-åra etter at innflyttarar frå heile Anatolia har samla seg i i og kring byen.^[8][9]

Sju millionar utanlandske turistar vitja Istanbul i 2010, som vart kåra til europeisk kulturhovudstad det året. Dette gjorde byen til det tiande mest populære turistmålet i verda.^[10] Det største turistmålet i byen er framleis det historiske sentrumet, som delvis ligg på verdsarvlista til UNESCO, men ein finn kultur- og underhaldningssenter ander stader i byen som den naturlege hamna, Det gylne hornet, i bydelen Beyoğlu. Han vert rekna som ein global by,^[11] og fleire tyrkiske føretak har hovudkvartera sine her og står for meir enn ein fjerdedel av bruttonasjonalproduktet i landet.^[12] Istanbul håpar å utnytte denne revitaliseringa og snøgge utvidinga han har opplevd og har levert søknad som vertskapsby for sommar-OL 2020.^[13]

I dag bur det flest muslimar her, men byen er òg sete for Den ortodokse kyrkja i Konstantinopel.

1. ↑ ^{1,0 1,1} «Province by Province / Town Center and Town / Village Population – 2011». Address Population-Based Registration System (ABPRS) Database. The Turkish Statistical Institute. 2011. Arkivert frå originalen 6. oktober 2014. Henta 21. august 2012. 
2. ↑ «File 11a: The 30 Largest Urban Agglomerations Ranked by Population Size at Each Point in Time, 1950–2025» (xls). World Urbanization Prospects, the 2011 Revision. The United Nations. Henta 21. august 2012. 
3. ↑ Mossberger, Clarke & John 2012, s. 145
4. ↑ WCTR Society; Unʼyu Seisaku Kenkyū Kikō 2004, s. 281
5. ↑ Çelik 1993, s. xv
6. ↑ Masters & Ágoston 2009, s. 114–5
7. ↑ Dumper & Stanley 2007, s. 320
8. ↑ Turan 2010, s. 224
9. ↑ «Population and Demographic Structure». Istanbul 2010: European Capital of Culture. Istanbul Metropolitan Municipality. 2008. Arkivert frå originalen 29. juni 2011. Henta 27 March 2012. 
10. ↑ Weiner, Miriam B. «World's Most Visited Cities». U.S. News & World Report. Henta 21. august 2012. 
11. ↑ «The World According to GaWC 2010». Globalization and World Cities (GaWC) Study Group and Network. Loughborough University. Henta 21. august 2012. 
12. ↑ «OECD Territorial Reviews: Istanbul, Turkey» (PDF). The Organisation for Economic Co-operation and Development. March 2008. Henta 28 March 2012. 
13. ↑ «IOC selects three cities as Candidates for the 2020 Olympic Games». The International Olympic Committee. 24 May 2012. Henta 21. august 2012.