Back Vulkaan Afrikaans Vulkan ALS እሳተ ገሞራ Amharic Volcán AN Fȳrbeorg ANG ज्वालामुखी ANP بركان Arabic بركان (جيولوجيا) ARY بركان ARZ আগ্নেয়গিৰি Assamese
- Denne artikkelen handlar om den geologiske formasjonen. For guden, sjå guden Vulkan. For planeten, sjå planeten Vulkan.
| Vulkan: | |
|---|---|
| 1. Stort magmakammer 2. Grunnfjell 3. Kanal 4. Base 5. Lagergang 6. Forgreiningsrøyr 7. Lag av oske kasta ut av vulkanen 8. Flanke |
9. Lag av lava sende ut av vulkanen 10. Hals 11. Parasittkjegle 12. Lavastraum 13. Ventil 14. Krater 15. Oskesky |
Ein vulkan eller eldberg er ei opning eller sprekk i jordoverflata eller jordskorpa, som gjer at varm, smelta stein, oske og gassar slepp ut frå under overflata. Vulkansk aktivitet der stein vert kasta ut formar ofte fjell eller fjelliknande trekk over ein lengre periode.
Vulkanar finn ein vanlegvis der jordskorpeplater dreg frå kvarandre eller møter kvarandre. Ein midthavsrygg, til dømes Den midtatlantiske ryggen, kan ha vulkanar som vert skapt av jordskorpeplater som dreg frå kvarandre. Eldringen i Stillehavet er døme på vulkanar skapt av møtande plater. I motsetnad vert vanlegvis ikkje vulkanar danna der to tektoniske plater glir på langs av kvarandre. Vulkanar kan òg dannast der jordskorpa vert strekt eller tynna ut, slik som Riftdalen i Afrika og Rio Grande-rifta i Nord-Amerika.
Vulkanar kan dannast av mantelplummar. Desse såkalla heiteflekkane, til dømes ved Hawaii, kan dannast langt frå plategrensene. Heiteflekkvulkanar finn ein òg andre stader i solsystemet, særleg på steinplanater og månar.