Friedrich Nietzsche

Friedrich Wilhelm Nietzsche (Röcken bei Lützen, Alemanha, 1844-1900) foguèt un filosòf alemand e un dei pensaires modèrnes pus influents.

Estudièt a l'Universitat de Bonn. En 1865, a Leipzig, faguèt seis estudis de filologia e en 1869 venguèt professor de filologia classica a Basilèa. En 1878 abandonèt lei classas, en causa d'una malautiá, puèi passèt leis estius a Sils Maria e la rèsta de l'an a la Ribiera occitana, gaireben sempre solitari e amb de recalivadas dins sa malautiá. En 1889, tombèt dins la deméncia; s'efaissèt lo 3 de genier de 1889 a Turin (quand encòntra una veitura que son cochier foeta violentament lo chivau, se sarrèt de l'animau, enlaçèt son còu e esclatèt en plors, enebissent a quau que fugue de se sarrar lo chivau). Passèt los dètz darriereis ans de sa vida dins un estat mentau quasi vegetatiu. Après sa mòrt, l'interpretacion de son òbra foguèt desfigurada per l'imatge de la foliá e per la propaganda nazi.

La pensada filosofica de Nietzsche, d'un caractèr poetic e personau marcat, es una critica dei valors tradicionalas de la cultura occidentala e l'assai d'elaborar una filosofia novèla. Se distinguisson tres periòdes dins sa pensada:

1. Caracterizat per sei premiereis òbras d'interpretacion e critica de la cultura.
2. Per l'omenatge de la cultura e deis esperits liures.
3. Per sei tèsis sus lo niilisme, la critica de totei lei valors, lo subreòme e lo retorn etèrne.

Son tres periòdes totalament diferents mai an un sistèma e una unitat perfècta.