Karl Marx

Karl Marx (5 de mai de 1818, Trevèri^[1] - 14 de març de 1883, Londres) es un filosòf alemand dau sègle XIX que son òbra filosofica, politica e economica a una influéncia considerabla sus la pensada intellectuala modèrna. D'efiech, amb son amic e collaborator Friedrich Engels, desvolopèt la filosofia hegeliana per concebre una analisi materialista de l'istòria e de la societat que li permetèt de definir una descripcion dei basas de foncionament dau sistèma capitalista.

Aquò entraïnèt la descubèrta de plusors fenomèns economics fondamentaus (valor, maivalença...) mai permetèt subretot d'identificar leis inegalitats prefondas de la societat capitalista. En particular, Marx e Engels descurbiguèron l'existéncia de classas socialas diferentas opausadas per d'interès antagonistas. Lei doas pus importantas foguèron la borgesiá, proprietària deis otís de produccion pus importants, e lo proletariat qu'aviá ges de ressorsas franc de sa fòrça de trabalh. L'analisi marxista mostrèt l'esplecha dei segonds per lei premiers. Identifiquèt tanben leis otís permetent de mantenir aquela alienacion (la religion, l'Estat, la proprietat privada...). Per luchar còntra ela, prepausèt donc un programa politic de presa dau poder per lo proletariat per bastir una societat novèla qu'auriá destruch totei lei formas d'alienacion. Aqueu projècte venguèt la basa de la pensada dei partits comunistas e une referéncia dau movement obrier en generau. Inspirèt pereu leis idèas dei partits de senèstra moderada e participèt largament a la definicion de la sociaudemocracia.

Au nivèu scientific, leis otís desvolopats per Marx e Engels permetèron de mesclar metòde scientific e filosofia car la màger part de sei prediccions sus la societat capitalista pòdon èsser validas (ò invalidadas) d'un biais empiric. Lei dos òmes participèron ansin a l'emergéncia d'una sciéncia novèla – la sociologia – que s'interessa a l'estudi de la societat.

1. ↑ Situada en Alemanha, Trevèri fasiá partida de Prússia dempuei 1815.