Aminokwasy endogenne

Aminokwasy endogenne (gr. éndon – wewnątrz; w domu^[1]; ang. DAA – dispensable amino acids) – aminokwasy, które organizm może syntetyzować samodzielnie, w przeciwieństwie do aminokwasów egzogennych, które musi przyjmować systematycznie wraz z pożywieniem.

U różnych organizmów różne aminokwasy można zaliczyć do jednej z tych dwóch grup, ale u większości kręgowców są to takie same aminokwasy, jak u człowieka. U roślin podziału takiego nie ma, gdyż wszystkie aminokwasy są przez nie wytwarzane wewnątrz organizmu. Dostępne w literaturze zestawienia aminokwasów endogennych różnią się między sobą. Jedne uwzględniają tylko aminokwasy wchodzące w skład białek (aminokwasy białkowe), a inne również takie, które funkcjonują w ustroju jako samodzielne związki chemiczne biorące udział w rozmaitych procesach metabolizmu. Rozbieżności dotyczą także tego, czy zaliczać do aminokwasów endogennych takie aminokwasy, które wprawdzie mogą być syntetyzowane wewnątrz organizmu, ale tylko w wyniku przekształcenia aminokwasów egzogennych (aminokwasy względnie endogenne).

Aminokwasy endogenne dla dorosłego człowieka:

Ponadto dwa aminokwasy zaliczane do egzogennych, arginina i histydyna, to aminokwasy względnie egzogenne – są wytwarzane w ilości wystarczającej dla człowieka dorosłego, ale zbyt małej dla organizmu rozwijającego się^[2][4]. Arginina jest wytwarzana z ornityny w cyklu ornitynowym, jednak jej większość jest wykorzystywana dalej w tym cyklu, gdzie jest rozkładana ornityny^[4].

Cysteina, cystyna i tyrozyna są wytwarzane przez organizm człowieka z innych aminokwasów. Np. tyrozyna nie musi być dostarczana do organizmu z pożywieniem, jeśli zawiera ono wystarczającą ilość fenyloalaniny, z której jest wytwarzana^[3].