Arkoza

Arkoza – odmiana piaskowca (arenitu) zawierająca co najmniej 20% skaleni:

• zazwyczaj słabo spojona spoiwem żelazistym skała osadowa;
• złożona głównie z ziaren kwarcu, miki i ziaren skaleni potasowych w ilości ponad 20% ogółu składników oraz ziarn litycznych;
• zabarwienie najczęściej różowe, czerwonawe lub szare;
• struktura gruboziarnista, stopień obtoczenia ziaren oraz selekcji niski;
• może powstać w:
  • środowisku lądowym ze zwietrzeliny masywów granitoidów lub gnejsów bogatych w skalenie, w warunkach klimatu suchego lub zimnego. W takich warunkach zachodzi dezintegracja bez rozkładu chemicznego skaleni;
  • morzach przyległych do masywów granitowych lub gnejsowych mogą się tworzyć piaski arkozowe (zwłaszcza, gdy osady szybko się gromadzą i nie są przerabiane przez fale);
• tworzeniu się arkoz sprzyja krótki transport, gdyż w czasie dłuższego transportu skalenie mogą ulec roztarciu i rozkładowi.
• występowanie arkoz lub szarogłazów o dużych miąższościach wskazuje na intensywną erozję i szybką sedymentację.

W Polsce występuje m.in. pod Krakowem tzw. arkoza kwaczalska (nazwa od miejscowości Kwaczała w gminie Alwernia) – powstała na lądzie w warunkach klimatu suchego.