Bantustan

Bantustan (od Bantu – grupy ludów odmiany czarnej) – terytoria wydzielone w latach 1971–1981 z obszaru Południowej Afryki, które miały być miejscem zamieszkania poszczególnych grup czarnoskórej ludności. Zajmowały one około 1/8 powierzchni Południowej Afryki. Regiony te, mające być formalnie niepodległymi państwami bądź przynajmniej obdarzonymi dużą autonomią regionami w ramach Republiki, miały jednak charakter „rezerwatów” i były głównym narzędziem rasistowskiej polityki apartheidu, czyli „osobnego rozwoju” poszczególnych grup rasowych.

Bantustany nie miały szansy stać się niezależnymi krajami. Lokalizowano je na terenach nieurodzajnych i pozbawionych bogactw naturalnych. Były rozbite na wiele odrębnych terytoriów, co uniemożliwiało ich integrację i rozwój. Na ich czele stawiano figurantów, którzy nie mieli poparcia swoich rodaków. Powodowało to, że rządy te były całkowicie zależne od Południowej Afryki.

Były to następujące „państwa”:

• Bophuthatswana – dla ludów Tswana,
• KwaZulu – dla Zulusów,
• Ciskei i Transkei – dla ludów Xhosa,
• QwaQwa – dla Południowych Sotho,
• Gazankulu – dla Shaanganów z grupy Tsonga,
• KaNgwane – dla ludu Suazi (Ngwane)
• Lebowa – dla Północnych Sotho,
• Venda – dla VhaVenda (Szona),
• KwaNdebele – dla Południowych Ndebele.

Władze południowoafrykańskie nadały formalną niepodległość czterem bantustanom (kolejno): Transkei, Bophuthatswanie, Vendzie i Ciskei, masowe demonstracje uniemożliwiły przyznanie niepodległości KwaNdebele. Żadne z tych państw nie dołączyło ani do ONZ, ani do żadnej innej międzynarodowej organizacji. Na fali demokratycznych przemian w 1994 cztery niepodległe bantustany zostały na powrót anektowane przez kierowaną teraz przez Afrykański Kongres Narodowy Republikę, autonomia pozostałych została zaś cofnięta. Od tego czasu termin „bantustan” używany jest jedynie w kontekście historycznym albo pejoratywnym.