Bitwa Warszawska

Ten artykuł dotyczy wydarzeń z XX w.. Zobacz też: Bitwa pod Warszawą – konflikty związane z Warszawą.

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „Cud nad Wisłą”. Zobacz też: inne znaczenia.

Bitwa Warszawska

Wojna polsko-bolszewicka
Od górnego lewego rogu, zgodnie z ruchem wskazówek zegara: polska piechota podczas marszu; posiłek na polu bitwy; bateria dział 120 mm ostrzeliwuje rosyjskie pozycje; gniazdo karabinu maszynowego Maxim; polscy ochotnicy w drodze na front; polscy żołnierze ze zdobytymi sztandarami bolszewickimi
Czas	13–25 sierpnia 1920
Miejsce	Mazowsze
Terytorium	Polska
Przyczyna	ofensywa Armii Czerwonej na Warszawę
Wynik	decydujące zwycięstwo Polski
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Józef Piłsudski Tadeusz Rozwadowski Józef Haller Franciszek Latinik Edward Śmigły-Rydz Władysław Sikorski Bolesław Roja Leonard Skierski Zygmunt Zieliński Wacław Iwaszkiewicz Michaił Tuchaczewski Gaja Gaj Aleksandr Szuwajew August Kork Władimir Łazariewicz Nikołaj Sołłohub Tichon Chwiesin
Siły
113–123 tys., 500 dział, 1780 karabinów maszynowych, 2 eskadry samolotów 104–114 tys., 600 dział, 2450 karabinów maszynowych
Straty
4,5 tys. poległych, 22 tys. rannych, 10 tys. zaginionych 25 tys. poległych, 65 tys. jeńców
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Bitwa Warszawska^[a], zwyczajowo nazywana Cudem nad Wisłą^[a] – operacja wojskowa stoczona w dniach 13–25 sierpnia 1920 roku pomiędzy nacierającą na Warszawę i na północny zachód od niej Armią Czerwoną a Wojskiem Polskim, zgrupowanym nad Wisłą i Wieprzem, decydująca bitwa wojny polsko-bolszewickiej.

Znalazłszy się w krytycznej sytuacji, u progu spodziewanej przez wielu klęski, oddziały Wojska Polskiego zdołały odepchnąć i pokonać nacierające wojska Frontu Zachodniego Armii Czerwonej, dowodzone przez Michaiła Tuchaczewskiego. Zwycięstwo strony polskiej w bitwie radykalnie zmieniło przebieg wojny, pozwoliło zachować niepodległość odradzającej się Rzeczypospolitej, a także przekreśliło radzieckie plany ustanowienia w Polsce republiki sowieckiej, ofensywy na Europę Zachodnią oraz plany wywołania międzynarodowej rewolucji^[1].

Kluczową rolę odegrała kontrofensywa Wojska Polskiego na lewe skrzydło nacierającej na Warszawę i na północ od niej Armii Czerwonej. Plan bitwy został opracowany według dyrektywy Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego przy czynnym udziale szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego Tadeusza Rozwadowskiego^[2][3], a przeprowadzony przez Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego, wyprowadzony znad Wieprza 16 sierpnia 1920, przy jednoczesnym związaniu głównych sił bolszewickich na przedpolach Warszawy.

Był to przełomowy moment dla strony polskiej, która od czasu zakończenia ofensywy na Kijów, została zmuszona przez wojska radzieckie do chaotycznego odwrotu na zachód. Na przełomie lipca i sierpnia 1920 roku sytuacja wojsk polskich stawała się krytyczna^[4]. Niepowodzeniem zakończyła się próba powstrzymania ofensywy sił bolszewickich na linii Bugu. Z początkiem sierpnia oddano twierdzę Brześć, a Armia Czerwona uzyskała otwartą drogę na Warszawę^[4]. Siły polskie wydawały się bliskie rozpadu, a obserwatorzy przewidywali decydujące zwycięstwo radzieckie. 6 sierpnia oddziały polskie otrzymały rozkaz cofnięcia się ku Wiśle celem przegrupowania sił, przygotowania kontruderzenia i zorganizowania obrony stolicy^[4]. Generał Józef Haller formował Armię Ochotniczą, a stanowisko Wojskowego Gubernatora Warszawy objął generał Franciszek Latinik^[4][5] .

Bitwa rozpoczęła się 13 sierpnia 1920, kiedy wojska Armii Czerwonej, dowodzone przez Michaiła Tuchaczewskiego, zbliżyły się do Warszawy^[1]. Walki toczyły się na obszarze sięgającym na południe po Włodawę nad Bugiem, na północ po Działdowo^[1]. Obronna faza bojów koncentrowała się na Froncie Północnym generała Józefa Hallera. 1 Armia generała Franciszka Latinika, choć początkowo zmuszona do ustąpienia w rejonie Radzymina^[1][6] na drugą linię obrony pomiędzy Nieporętem i Rembertowem^[1], w końcu skutecznie zatrzymała radzieckie natarcie na przedmościu warszawskim^[7][8][5] , zaś 14 sierpnia polska 5 Armia generała Władysława Sikorskiego podjęła działania ofensywne nad Wkrą^[9].

Decydujący cios Frontowi Północnemu Armii Czerwonej zadała grupa uderzeniowa Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego, wyprowadzając 16 sierpnia kontruderzenie znad Wieprza^[10], przełamując pozycje słabej Grupy Mozyrskiej pod Kockiem i Cycowem, a następnie wychodząc na tyły Armii Czerwonej, frontalnie atakującej Warszawę. Działania wojsk polskich wymusiły niezorganizowane cofanie się Armii Czerwonej na północny wschód. Armia Czerwona poniosła znaczne straty^[1][11]. Od tego momentu przez kolejne tygodnie Wojsko Polskie pozostawało w permanentnej ofensywie^[12]. Siły polskie przeszły do działań pościgowych, odnosząc kolejne zwycięstwa^[1].

Zdaniem brytyjskiego polityka i dyplomaty Edgara D’Abernon bitwa warszawska była jedną z osiemnastu przełomowych bitew w historii świata. Przywódca bolszewików Włodzimierz Lenin nazwał ją „ogromną porażką” swoich sił^[13]. Strategiczna porażka Armii Czerwonej w wojnie polsko-bolszewickiej została przypieczętowana w zwycięskiej dla Wojska Polskiego bitwie nad Niemnem (20-28 września 1920), która ostatecznie przekreśliła plany wznowienia ofensywy Armii Czerwonej na Polskę.