Back Budapèst ACE Будапешт ADY Boedapest Afrikaans Budapest ALS ቡዳፔስት Amharic Budapest AN Budapest ANG بودابست Arabic بوداپيست ARY بودابيست ARZ
 Od góry, od lewej: widok na miasto z Dunajem, Most Łańcuchowy, plac Bohaterów, Parlament, Baszta Rybacka, Bazylika św. Stefana oraz panorama z Góry Gellerta z widocznym po lewej stronie Zamkiem Królewskim | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Komitat |
Budapeszt | ||||
| Data założenia |
89[1] | ||||
| Prawa miejskie |
1244[2] | ||||
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia |
525,16 km² | ||||
| Wysokość |
102 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
1 | ||||
| Kod pocztowy |
1011–1239 | ||||
| Podział miasta |
23 dzielnice | ||||
Położenie na mapie Węgier  | |||||
 47°30′N 19°03′E/47,500000 19,050000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
.svg)
Budapeszt (węg. Budapest) – stolica i największe miasto Węgier, położone w północnej części kraju, nad Dunajem. Formalnie stworzony został w latach 1872–1873 z trzech połączonych ze sobą miast: Budy i Óbudy na prawym brzegu Dunaju (geograficznie – Średniogórze Zadunajskie) oraz Pesztu – na lewym (geograficznie – Średniogórze Północnowęgierskie i Wielka Nizina Węgierska).
Budapeszt to jedna z najważniejszych metropolii Europy Środkowej, a także 8. pod względem zaludnienia miasto wśród stolic Europy[4]. Stanowi wielki ośrodek kulturalny (biblioteka narodowa, liczne muzea, galerie sztuki, teatry, opera) i naukowy (Akademia Nauk, Uniwersytet im. Loránda Eötvösa (od 1635), Uniwersytet Techniczno-Ekonomiczny (od 1782), Akademia Sztuk Pięknych, wiele innych uczelni i instytutów badawczych). Jest też ważnym centrum turystycznym i uzdrowiskowym (kompleksy balneologiczne).
Budapeszt jest uznawany za metropolię globalną. Obecny kształt terytorialny przybrał w roku 1950, gdy przyłączono do niego 23 okoliczne miejscowości, dzięki czemu obszar miasta zwiększył się 2,5-krotnie, zaś ludność 1,5-krotnie. Dzisiejszy Budapeszt jest podzielony na 23 dzielnice z własnymi zarządami. Całym miastem zarządza Samorząd Stołeczny (Fővárosi Önkormányzat).
- ↑ W 89 r. Rzymianie założyli w obszarze dzisiejszego Budapesztu osadę Aquincum, będącą pierwszym osiedlem powstałym na terenie późniejszego miasta. Od tej daty regionaliści budapeszteńscy liczą historię nie tyle miasta co osadnictwa. Za datę powstania miasta o nazwie Budapeszt przyjmuje się rok 1873, kiedy to Franciszek Józef I połączył miasta Budę i Peszt w jeden organizm miejski od tej daty liczy się także prawa miejskie oraz całą historię nowego Budapesztu; zob.: Jerzy Kochanowski, Węgry. Od ugody do ugody (1867–1990), TRIO, Warszawa 1997, ISBN 83-85660-50-X.
- ↑ W tym roku król Bela IV nadał Budzie status wolnego miasta, a Pesztowi przywileje królewskie. Od tej daty wielu historyków budapeszteńskich liczy prawa miejskie miasta uznając przywileje za nadanie szerokiej autonomii miastom Budzie i Pesztowi za początek sprawowania samorządnej władzy w miastach. Jednak wspólny samorząd miasto otrzyma po połączeniu w 1873 r.
- ↑ 22.1.2.1. Resident population by sex, county and region, 1 January* [online], www.ksh.hu.
- ↑ Od kilku lat miejsca 8. i 9. zajmują na przemian Warszawa i Budapeszt – różnice oscylują wokół kilku tysięcy. 1 stycznia 2011 Budapeszt miał 1 733 685 mieszkańców (ksh.hu, data dostępu 2011-10-07), podczas gdy Warszawa w tym samym czasie miała 1 720 398 mieszkańców ([1], data dostępu 2011-09-21).