Dies natalis

Dies natalis (łac. dzień narodzin) – obyczaj wywodzący się od rzymskich przyjęć organizowanych z okazji narodzin natalicia^[1] i zwyczaju wspominania śmierci bliskich zmarłych (łac. anniversarium), przejęty przez chrześcijan, któremu nadali oni odmienne znaczenie i charakter^[2].

Kalendarzowy spis wspomnienia męczenników był pierwotną formą martyrologiów^[3]. Początkowo stanowił zestawienie rocznic śmierci (natalicia Sanctorum^[1]), które z czasem zaczęto uzupełniać o fragmenty pasji (łac. Passiones)^[3]. Rocznicowe obchodzenie śmierci miało charakter radosnego święta^[2]. Wspólne modlitwy za wiarę przy grobie zmarłego oddawały cześć „narodzonemu do życia wiecznego”, i stąd zaczęto nazywać je dies natalis^[2]. Dzień wspomnienia, poprzedzony wigilią, był dniem, w którym wymieniano imię i odczytywano opis męczeństwa, a kulminację stanowiła celebracja Eucharystii^[3].

W liturgii sens śmierci odzwierciedla sens nadany jej przez wiarę i dzień śmierci rozumiany jest jako dzień odejścia do Pana^[4].

Lokalny charakter obchodów niósł zagrożenie mieszania z obyczajami pogańskimi (inkubacja), przed czym przestrzegał Hieronim ze Strydonu^[5].

Posoborowa reforma kalendarza liturgicznego nawiązała do utrwalonej tradycją dies natalis, określanej przez historyków jako „złota reguła” (règle d’or), gwarantująca ład w kalendarzach liturgicznych^[6][3]. Odstępstwa od zasady terminu obchodów ku czci świętych reguluje pkt 7 dokumentu opracowanego przez Kongregację Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Stolicy Apostolskiej – „Notyfikacja dotycząca niektórych aspektów własnych kalendarzy i tekstów liturgicznych”^[7].