Dzik erymantejski

Dzik erymantejski

ἐρυμάνθιος κάπρος

Herakles prezentuje Eurysteuszowi dzika erymantejskiego. Antymenes, amfora czarnofigurowa z Etrurii, ok. 525 p.n.e.
Występowanie	mitologia grecka
Multimedia w Wikimedia Commons

Dzik erymantejski (gr. ἐρυμάνθιος κάπρος erymánthios kápros, łac. aper erymanthius) – w mitologii greckiej olbrzymi dzik siejący spustoszenie na stokach góry Erymantos.

Dzik erymantejski grasował w Arkadii, w okolicach Erymantu^[1] czy też na samej górze^[2] (wedle niektórych źródeł chodzi o rzekę^[3]). Cechował się wielkimi rozmiarami. Stanowił zagrożenie dla ludzi i innych zwierząt^[1].

Pokonanie dzika erymantejskiego zalicza się do dwunastu prac Heraklesa^[4]. W zesłanym przez Herę^[5] przypływie szaleństwa Herakles pozbawił życia swoją rodzinę, przez co bogowie skazali go na wykonanie dwunastu prac zleconych mu przez króla Myken, Eurysteusza. Ten kazał mu wpierw zabicie lwa nemejskiego^[6], a następnie hydry z Lerny^[7]. Dalsza kolejność prac bywa różna. Wedle Parandowskiego trzecią pracą bohatera było pojmanie łani ceryntyjskiej^[8], podczas gdy Schmidt^[9], Pierre Grimal^[2][10] i inni autorzy umieszczają dzika z Erymantu jako trzecią pracę bezpośrednio po hydrze^[3].

Bezpośrednio po wykonaniu poprzedniego zadania Eurysteusz obmyślił dla Heraklesa nową pracę. Syn Zeusa zimą wyruszył w okolice Erymantu po dzika^[1], którego miał dostarczyć władcy żywego. Zadanie nie było łatwe. Herakles przez wiele miesięcy poszukiwał dzika po lasach. Jednocześnie gościł u centaura imieniem Folos^[9] pochodzącego z Foloe i wdał się z nim w spór o wino^[10], w wyniku którego zabił wiele centaurów^[9]. Po pogrzebaniu nieszczęśliwie zmarłego Folosa wrócił do łowów^[10]. W końcu jednak udało mu się wytropić dzika. Tutaj znowu wersje się różnią. Wedle jednej z nich pochwycił dzika w sieć^[9]. Wedle innej krzykiem^[10] wypłoszył zwierzę z gęstwiny i długotrwale gonił je w głębokim śniegu aż do utraty sił przez zmęczonego odyńca, który doznał omdlenia^[1] czy też ugrzązł w śniegu^[3]. Wersję tę podają Parandowski^[1] i Grimal^[2]. Łowca wziął wielkiego dzika na plecy^[1] czy na ramiona^[10] i poszedł z nim do króla Myken^[1]. Władca, tchórzliwej natury^[6], przeraził się zwierzęcia i skrył się w wielkiej kadzi^[9] ze spiżu^[2] bądź beczce^[3], znajdującej się we wnętrzu jego pałacu^[2]. Później jednak zaliczył Heraklesowi pracę i wysłał go ponownie celem uprzątnięcia stajni Augiasza^[1] bądź pochwycenia łani ceryntyjskiej^[9][11][3].

Kły mające należeć do dzika z Erymantu okazywano w Kume w Kampanii^[10].

Odmienną wersję i interpretację przedstawia Robert Graves. Pisze, jakoby Herakles wpierw wskoczył dzikowi na grzbiet, po czym związał zwierzę łańcuchem. Pozostawił potwora na mykeńskim rynku, gdy monarcha siedział jeszcze w beczce z brązu, gdyż dowiedział się o wyprawie argonautów po złote runo. Dzika zabił potem ktoś inny^[12]. Graves widzi w dzikach symbol księżyca z uwagi na zakrzywione kły, a także przebierającego się za dzika brata-zastępcę świętego króla, zabijającego i kastrującego swego bliźniaka. Śnieżną scenerię odczytuje on jako wskazówkę odnośnie przesilenia zimowego, co z kolei łączy on ze zniesieniem egipskiego tabu dotyczącego dzika i w ten sposób od Heraklesa pojmującego dzika dochodzi on do Horusa zabijającego Seta. Ponadto w nazwie Erymantos widzi on losowanego zastępcę władcy z poprzedniego roku^[13].