Erynie

Ten artykuł dotyczy postaci mitologicznych. Zobacz też: Erynie – powieść.

Erynie (także Eumenidy^[1]; gr. Ἐρινύες Erinýes, gr. Εὐμενίδες Eumenídes, „życzliwe”, łac. Furiae, Dirae) – w mitologii greckiej boginie i uosobienia zemsty (kary, gniewu) za wszelką nieprawość^[2] oraz wyrzutów sumienia.

Należały do najstarszych bóstw panteonu greckiego^[1]. Zrodziły się ze spadłej na Gaję (Ziemia) krwi wykastrowanego Uranosa (Niebo)^[1][3]. Zamieszkiwały Ereb (Ciemności Podziemia)^[1][4]. Ich rzymskimi odpowiedniczkami były furie^[5]. Ponieważ nie należało wymieniać ich imion, nazywano je również Eumenides („Łaskawymi”)^[6], Semnaj („Czcigodnymi”)^[7] lub Araj („Klątwami”)^[8].

W sztuce starożytnej Grecji najczęściej przedstawiano je jako uskrzydlone^[1] staruchy z wężami zamiast włosów^[1] i przekrwionymi oczami^[3]. W rękach trzymały pochodnie^[1][3] lub żmije^[3], bądź też bicze^[1] nabijane ćwiekami z brązu^[4].

Były trzy erynie:

• Alekto – (gr. Ἀληκτώ Alēktṓ) – niestrudzona
• Tyzyfone – (gr. Τισιφόνη Tisiphónē) – mścicielka, wymierzająca karę (szczególnie prześladowała zabójców)
• Megajra – (gr. Μέγαιρα Mégaira) – wroga, zawistna

Zadaniem erynii było wysłuchiwanie skarg wnoszonych przez śmiertelników na młodzież obrażającą starszych, na dzieci odnoszące się źle do rodziców, na niegościnnych gospodarzy, na właścicieli domów i radnych miejskich, którzy niewłaściwie odnosili się do petentów, przede wszystkim jednak na zabójców. Stanowiły one personifikacje wyrzutów sumienia po złamaniu tabu – początkowo tylko tabu obrazy, nieposłuszeństwa albo przemocy stosowanej wobec matki^[4].

Według Ajschylosa Orestes ścigany przez erynie za matkobójstwo decyduje się poddać sądowi Pallas Ateny, która uwalnia go od winy, a erynie ustają w pogoni za nim otrzymując przydomek „Łaskawych” (eumenid) – bóstw opiekuńczych Ateńczyków.

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Cytaty w Wikicytatach