Feminizm marksistowski

Feminizm marksistowski – nurt feminizmu, związany z myślą marksistowską, opierający swoje twierdzenia na materializmie dialektycznym. Analizuje klasowe podstawy nierówności i w konflikcie klasowym widzi podstawowe źródło opresji.

Przyczyny nierówności płci tkwią w mechanizmach gospodarki kapitalistycznej. Podział ról płciowych pozwala utrzymywać gospodarkę. Robotnicy (mężczyźni) mogą pracować dłużej i wydajniej, jeżeli kobiety dbają o ich potrzeby (wyżywienie, utrzymanie domu), a więc są wyłączone z rynku pracy, pozwalają także odtwarzać kolejne pokolenie siły roboczej. Obecny model rodziny jest więc podstawą całego systemu kapitalistycznego.

Karol Marks i Fryderyk Engels nie poświęcili wiele uwagi kwestii kobiecej. Główną pracą na ten temat jest Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa autorstwa Engelsa (1884)^[1], w którym opisano przejście od społeczeństw pierwotnych, nieznających własności i zinstytucjonalizowanej rodziny, do społeczeństwa patriarchalnego, opartego na opresji wobec kobiet. Chociaż wiele z tez stawianych w tej pracy jest obecnie kwestionowanych, (również przez same feministki marksistowskie), to jej ton i wymowa spotykają się nadal z aprobatą^[2]. Zawarte w Manifeście komunistycznym wezwanie do zniesienia burżuazyjnej rodziny współgra z podobnymi ideami podnoszonymi przez radykalne feministki^[3].

Marksiści często traktowali tematykę feministyczną jako marginalną i wtórną wobec problemu ucisku klasowego (element nadbudowy), gdyż wraz ze zniesieniem systemu kapitalistycznego, miała także ustać nierówność płci. Z tego powodu Lenin krytykował niemiecką socjalistkę Clarę Zetkin za podnoszenie problematyki feministycznej, uważając, że to uleganie "kobiecej skłonności do zajmowania się sobą^[4]." Na tej podstawie od feminizmu marksistowskiego odróżnia się feminizm socjalistyczny, również wychodzący z marksistowskiej tradycji, lecz ją znacznie poszerzający^[5]. Feminizm socjalistyczny uważa, że ucisk płciowy nie jest wyłącznie pochodną struktury klasowej, lecz ma charakter odrębny. Z tego powodu ruch feministyczny powinien prowadzić dwutorową walkę: z uciskiem klasowym i płciowym. Zwraca się jednak uwagę, że podział ten jest często trudny do przeprowadzenia^[6].