Fluktuacja

Fluktuacja, wahania przypadkowe – przypadkowe, niedające się przewidzieć, odchylenia od wartości średniej zmiennej losowej – np. wielkości fizycznej^[1] – podlegającej stochastycznym zmianom w czasie i nie wykazujące żadnej tendencji.

Fluktuacje obecne są we wszelkich procesach stochastycznych, w fizyce zarówno w układach klasycznych, jak i kwantowych, także w ekonometrii, biologii itp. Związane są nieodłącznie z błędami statystycznymi oraz prognostycznymi. Występują jako składowa szeregu czasowego (trend + sezonowość + wahania przypadkowe).

Dla wielkości addytywnych, tj. proporcjonalnych do liczby N cząstek układu, dyspersja danej wielkości A(t) związana z jej fluktuacjami ${\displaystyle \sigma ^{2}(A)=\langle A^{2}\rangle -\langle A\rangle ^{2}}$ jest proporcjonalna do N. Wobec tego względna fluktuacja

${\displaystyle {\frac {\sigma (A)}{A}}={\frac {\sqrt {N}}{N}}={\frac {1}{\sqrt {N}}}.}$

Stąd dla układów makroskopowych, gdzie N jest rzędu liczby Avogadra, wpływ fluktuacji jest tak mały, że zazwyczaj może być pominięty.