Fosforos

Zobacz też: inne znaczenia.

Fosforos (także Fosforus, Eosforos, Eosforus, Heosforos, Heosforus, Lucyfer, Gwiazda Poranna^[1], Gwiazda Zaranna^[1], Jutrzenka^[2], gr. Φωσφόρος Phōsphóros ‘niosący światło’, Ἐωσφόρος Eōsphóros ‘niosący świt’, łac. Luciferus, Lucifer ‘światłonośny’, ‘przynoszący światło’, ‘gwiazda poranna’, ‘jutrzenka’) – w mitologii greckiej bóg i uosobienie Gwiazdy Porannej (planety Wenus).

Według wierzeń starożytnych Greków, Fosforos był bóstwem związanym z kultem ciał niebieskich (astrolatrią). Uosabiał planetę Wenus, gdy była widoczna nad horyzontem przed wschodem Słońca^[3][4]. Pojawiał się na niebie przed Eos – zwiastował jej nadejście^[5][6][7].

Uchodził za syna Eos i Astrajosa (lub Kefalosa) oraz za brata niektórych gwiazd^[a], Boreasza, Eurosa, Notosa, Zefira, przypuszczalnie także Apeliotesa, Kajkiasa, Lipsa i Skirona (bóstw uosabiających wiatry)^{[3][8][9][10]}. Był ojcem Keyksa oraz dwóch córek: Filonis (którą miał z Kleoboją) i Telauge^[9][11][12].

Nie odgrywał większej roli w greckim panteonie^[3].

Pierwotnie Fosforos i Hesperos byli uważani za odrębne postacie (pierwszy – za personifikację Gwiazdy Porannej, drugi – za personifikację Gwiazdy Wieczornej), natomiast w późniejszym czasie – za jedno bóstwo^[b][13][14].

W sztuce wyobrażany jest zwykle w postaci młodzieńca ze skrzydłami, z gwieździstą aureolą wokół głowy i pochodnią w ręce^[15].

W starożytnej Grecji imieniem boga nazywano planetę Wenus, gdy była widoczna nad horyzontem przed wschodem Słońca^[4]. Spotykany w poezji jako uosobienie ma postać gwiazdy, która zapowiada Eos^[16].