Back Fries (boukunde) Afrikaans إفريز Arabic Friz Azerbaijani Фрыз (архітэктура) Byelorussian Фрыз (архітэктура) BE-X-OLD Фриз Bulgarian Friz BS Fris Catalan Vlys Czech Frise Danish
.jpg)
Fryz (wł. fregio) – pośredni, poziomy człon belkowania z reguły położony między architrawem i gzymsem; ogólnie – każdy poziomy pas dekoracyjny[3].
W architekturze często zdobiony płaskorzeźbami, był jednym z najbardziej ozdobnych elementów antycznych świątyń. W porządku doryckim składał się z następujących na przemian po sobie metop i tryglifów (tzw. fryz metopowo-tryglifowy lub tryglifon[4][5]). W porządku jońskim jest to już fryz ciągły ozdobiony reliefem o tematyce mitologicznej, religijnej lub historycznej. Jeden z najwspanialszych fryzów doryckich pochodzi z Partenonu[6]. W innych porządkach architektonicznych fryz może być gładki[6][4].
Fryz to również poziomy pas zdobiący naczynia lub malowidła, który może się składać z powtarzających się motywów geometrycznych lub scen figuralnych[3].
W architekturze mianem fryzu określa się także element wystroju architektonicznego w postaci poziomego, ciągłego, płaskorzeźbionego, malowanego lub ceramicznego pasa o rozmaitych motywach dekoracyjnych. Był on stosowany do wizualnego podziału i zdobienia zarówno elewacji, jak i wnętrz budowli[3][7]. Dekoracja fryzów zmieniała się w zależności od epoki. W okresie romańskim przeważały motywy geometryczne, w gotyku roślinne i figuralne, w renesansie motywy antyczne[3][8].
W budownictwie wyróżnia się poza tym fryz arkadowy (lub arkadkowy, arkatura), składający się z szeregu małych łuków, najczęściej pod okapem frontowych elewacji. Jest on charakterystyczny dla architektury przedromańskiej i romańskiej. Stosowany też jako element dekoracyjny w wyrobach rzemieślniczych[8].
Zoforosem nazywano wszelki fryz klasyczny z przedstawieniem postaci ludzi i zwierząt w płaskorzeźbie[9]. W średniowiecznej Polsce fryz nazywany był krańcem świata.
- ↑ Belkowanie nad głowicą kolumny w porządku korynckim (z portyku rzymskiego Panteonu)
- ↑ Dom przy ul. Piastów 5 w Nowej Rudzie
- ↑ a b c d Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwiestszBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieessBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwiesjpBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieszBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieslBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieszolBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Od zoon – żywy i forein – nosić (T. Broniewski: Czym jest architektura? Przeszłość i współczesność. Wrocław: Ossolineum, 1969, s. 242).