Globalne ocieplenie

Globalne ocieplenie – wzrost średniej temperatury powierzchni Ziemi. W języku potocznym termin ten odnosi się też do innych skutków globalnej zmiany klimatu, spowodowanych antropogeniczną emisją gazów cieplarnianych od początku epoki przemysłowej.

Całkowity wzrost średniej temperatury globalnej od wielolecia 1850–1900 (będącej przybliżonym odzwierciedleniem poziomu przedindustrialnego) do wielolecia 2011-2020, obliczony na podstawie analizy instrumentalnych pomiarów temperatury wyniósł około 1 °C. Główną przyczyną obserwowanego ocieplenia jest działalność przemysłowa człowieka. Zgodnie z wynikami badań podsumowanymi przez Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) „Wpływ człowieka na klimat jest oczywisty. Świadczą o tym rosnące stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze, dodatnie wymuszanie radiacyjne, obserwowane ocieplenie i zrozumienie systemu klimatycznego” oraz „Jest niezwykle prawdopodobne^[a], że człowiek wpłynął w sposób dominujący na obserwowane od połowy XX wieku ocieplenie”^[1][2]. W XX wieku czynniki naturalne, takie jak aktywność słoneczna i wulkany, spowodowały łącznie tylko niewielką zmianę temperatury (ocieplenie bądź oziębienie) w stosunku do okresu sprzed rewolucji przemysłowej^[b]. Wnioski te poparło ponad 45 stowarzyszeń i akademii naukowych^[c], wliczając wszystkie narodowe akademie nauk 8 najbardziej uprzemysłowionych państw^[3][4], a także Polska Akademia Nauk^[5]. W 2021 r. eksperci opracowujący Szósty Raport IPCC określili, że czynniki naturalne zmieniły globalną temperaturę powierzchni od okresu 1850–1900 o ± 0,1 °C a wzrost temperatury spowodowany przez człowieka mieści się prawdopodobnie^[d] w zakresie 0,8–1,3 °C^[6].

Bez ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oczekiwany jest postępujący wzrost średniej globalnej temperatury. Podsumowane przez IPCC w roku 2013 prognozy modeli klimatycznych wykazują, że średnia temperatura globalna powierzchni Ziemi podniesie się w XXI w., przy założeniu scenariusza szybkiej redukcji emisji RCP2.6, o 0,3–1,7 °C w porównaniu do stanu z końca XX w. (średnia z lat 2081–2100 w stosunku do wielolecia 1986-2005). W scenariuszu z wciąż wzrastającą emisją RCP8.5 globalne ocieplenie zawierać się będzie w zakresie 2,6–4,8 °C^[7]. Dekadowe prognozy klimatu przygotowane w 2019 roku przez Światową Organizację Meteorologiczną wskazują, że średnioroczna globalna temperatura w okresie 2020-2024 będzie najprawdopodobniej mieścić się w zakresie 0,91–1,59 °C ponad poziomem przedindustrialnym, reprezentowanym przez wielolecie 1850-1900^[8].

Część skutków globalnego ocieplenia, zwłaszcza w skali regionalnej, wciąż obarczonych jest dużymi niepewnościami. Aby przeciwdziałać niebezpiecznej ingerencji człowieka w system klimatyczny, rządy większości państw podpisały w 1992 roku Ramową konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, w roku 1997 protokół z Kioto, a w roku 2015 porozumienie paryskie, mające na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych. Trwa jednak światowa polityczno-publiczna debata, dotycząca działań w celu redukcji tempa ocieplania się klimatu oraz przystosowania się do już występujących i przewidywanych jego następstw.