Londyn, dworzec czołowyEuston dawnej kolei London & Birmingham Rly. (potem LNWR, obecnie National Rail); hala z 1837, jedna z najwcześniejszych hal żelaznych z trójkątnymi kratownicami o rozpiętości ok. 12 m, hala zburzona w 1962
Beverley (Yorks., Anglia), mała murowana hala na stacji dawnej kolei NER (obecnie National Rail, 1846). Dach z 1908 – dźwigary Polonceau o rozpiętości 18 m
Londyn, dworzec czołowy Paddington dawnej kolei GWR (obecnie National Rail) z lat 1850-54, jedna z najwcześniejszych wielkich hal łukowych o żelaznej konstrukcji, rozpiętość nawy środkowej: 31 m
Hamburg, dworzec czołowy Berliner Bahnhof dawnej kolei Berlin-Hamburger Eisenbahn (obecnie nie istnieje), druga hala z 1856, konstrukcji drewnianej z łukami systemu Emy (drewno klejone), rozpiętość przekrycia: 23 m
Paryż, drugi Gare du Nord z lat 1861-65 (dawna Chemin de fer du Nord, obecnie SNCF); trójnawowa hala z dachem dwuspadowym o oryginalnej konstrukcji; krokwie stanowią belki ciągłe, w środkowej nawie tworzą dźwigar według maniery Polonceau (rozpiętość nawy: 35,4 m)
Frankfurt nad Menem, dworzec czołowy Hauptbahnhof (grupa kolei państwowych krajów niemieckich, obecnie DB). Trójnawowa hala peronowa z 1883 skonstruowana ze zdwojonych łuków trójprzegubowych o rozpiętości 56 m (rozbudowana o dalsze dwie nawy z lat 20.)
Filadelfia, dworzec czołowy Reading dawnej kolei Philadelphia & Reading RR (1893); amerykański przykład zastosowania łuków trójprzegubowych o rozpiętości 78,9 m, obecnie centrum konferencyjne
Glasgow, dworzec czołowy Central dawnej Caledonian Rly. (obecnie National Rail) z lat 1879-82; największa hala peronowa, przekryta poziomymi kratownicami (rozpiętość 65 m) – dach pilasty; specyfiką niektórych hal dworców czołowych jest znaczny udział przestrzeni cyrkulacyjnej w ogólnej powierzchni zadaszonej
Dworzec czołowy Lille Flandres dawnej kolei CF Nord (obecnie SNCF, 1892); dźwigary z łukiem wpisanym, rozpiętość: 66 m
Cherbourg (Francja), dworzec czołowy Maritime dawnej Chemin de fer de l’Ouest-Etat; jedna z ostatnich wielkich hal łukowych, z 1934 r., wzniesiona w konstrukcji żelbetowej; obecnie sala ekspozycyjna muzeum
Gourock (Szkocja) – mały dworzec czołowy dawnej Caledonian Rly. (obecnie National Rail); pozostałości dawnej hali peronowej z dachem pilastym; w Wlk. Brytanii do naszych czasów dochowało się zaledwie 10% hal i „całościowych zadaszeń” dworców
Fukuoka (Kiusiu, Japonia), dworzec czołowy Tenjin kolei prywatnej Nishitetsu; W głębi hala peronowa położona na drugim piętrze kompleksu handlowego, nadbudowana poziomem dworca autobusowego. Zastąpiła ona tradycyjną, łukową halę peronową. Takie zintegrowane zespoły handlowo-dworcowe, bez tradycyjnej konstrukcji zadaszeń peronowych, pojawiły się licznie w II poł. XX w., szczególnie w Japonii.
Dworzec przelotowy Tilburg (Holandia; kolej NS; 1966) – przykład dachu z paraboloid, rzadki przypadek hali peronowej wzniesionej w okresie modernizmu
Hala peronowa (dwupoziomowa) prowadząca na peron (jednopoziomowy) na modernistycznym Dworcu Centralnym w Warszawie, 1975[1].
Zurych, dworzec czołowy Hauptbahnhof (kolej SBB) – rozbudowa dworca a hala peronowa; w głębi widoczne perony w nowszej hali (1929-33), na pierwszym planie przestrzeń cyrkulacyjna urządzona w hali starszej (z 1873)
Monachium, dworzec czołowy Hauptbahnhof (kolej państwowa DB), druga hala w tym miejscu z lat 1958-60; kiedy gdzie indziej hale kasowano, a dworce nadbudowywano albo kasowano, w Niemczech powstało jedno z największych zadaszeń peronowych w historii; konstrukcja stalowa, z „V”-kształtnych dźwigarów o rozpiętości 2 × 70 m
Bangkok, stacja Asok na linii metra BTS (z 1999) – hale peronowe i zbliżone do nich budowle są ostatnio często stosowane na liniach kolei miejskich
Madryt, stary gmach dworca czołowego Atocha dawnej kolei FC Madrid-Zaragoza-Alicante z 1888 – po budowie nowego dworca, stary zamieniono na kompleks usługowy, a halę peronową na rodzaj palmiarni
Lizbona, dworzec przelotowy Oriente (kolej państwowa Comboios de Portugal) – współczesna hala peronowa z 1998, skonstruowana ze stali w układzie „grzybkowych” wsporników; powrót hali peronowej jako eksponowanego elementu architektury dworcowej
Frankfurt nad Menem, dworzec przelotowy Flughafen Fernbahnhof (kolej państwowa DB) z 2001 – hale peronowe współczesnych dworców nadbudowanych mają zwykle górne doświetlenia światłem dziennym
Berlin-Marienfelde, stacja S-Bahn Buckower Chaussee – wariacja na temat hali peronowej
Praga, dworzec główny
Hala peronowa – budowla lub obszerne wnętrze mieszczące perony i tory. Stanowi ona element dworca lub przystanku kolejowego. Rzadziej spotyka się halę peronową na dworcu autobusowym.
Hala peronowa może być niewyodrębnioną częścią bryły budowli dworca (lub przystanku) – np. stacji kolei podziemnej albo większego kompleksu komercyjnego powstałego ponad peronami i torami – jest to odpowiednio stacja (dworzec) podziemna lub dworzec nadbudowany.
W tradycyjnym znaczeniu termin ten oznacza jednak osobną budowlę, dostawioną zwykle do budynku recepcyjnego dworca albo przezeń otoczoną przynajmniej z dwóch stron. Integralną częścią tradycyjnej hali peronowej jest zadaszenie obejmujące perony i tory, a nie strop wykorzystywany jako powierzchnia użytkowa wyższej kondygnacji (jest to wtedy nadbudowa dworca). W przypadku peronów i torów położonych w wykopie w murach oporowych, tradycyjna hala peronowa może przybrać postać takiego właśnie „całościowego” zadaszenia. W bardziej skomplikowanych układach przestrzennych większych dworców formy nadbudowy i tradycyjnej hali peronowej mogą występować obok siebie w różnych partiach zespołu.
↑Arseniusz Romanowicz, „Warszawski Dworzec Centralny”, wyd. DOKP, Warszawa 1975.
