Historia Francji

Historia Francji – obejmuje dzieje państwa francuskiego do XXI wieku.

W starożytności zamieszkujące tereny obecnej Francji plemiona celtyckich Galów znalazły się pod panowaniem Rzymian. W V w. n.e. większość zromanizowanango obszaru Galii zajęły plemiona germańskie (Frankowie, Wizygoci, Burgundowie, Alemanowie). Pod koniec V i na początku VI w. tereny Galii zostały podbite przez króla Franków Chlodwiga z dynastii Merowingów, który w 496 r. przyjął chrzest w obrządku katolickim. Po śmierci Chlodwiga I (511) państwo Franków zostało podzielone między jego synów. Stopniowo następował upadek znaczenia dynastii Merowingów. Okres świetności państwa frankijskiego nastąpił pod rządami dynastii Karolingów, zwłaszcza pod panowaniem koronowanego w 800 r. w Rzymie na cesarza Karola Wielkiego.

W 843 r., na mocy traktatu w Verdun, państwo Karola Wielkiego zostało podzielone na trzy części. Zachodnia część imperium (Państwo zachodniofrankijskie) przypadło królowi Karolowi Łysemu. Głównym następstwem traktatu w Verdun było zapoczątkowanie procesu powstania państwa francuskiego i niemieckiego.

W 987 r. królem wybrano Hugona Kapeta, założyciela panującej we Francji do 1328 r. dynastii Kapetyngów. W 1328 r. królem Francji wybrano Filipa VI, pierwszego przedstawiciela panującej do 1589 r. dynastii Walezjuszów (boczna linia Kapetyngów). Rozpoczęta w 1337 r. i zakończona w 1453 r. wojna stuletnia z Anglią toczyła się z przerwami i ze zmiennym szczęściem głównie na terenie Francji, pustosząc jej obszary. Ostatecznie, w wyniku m.in. działalności Joanny d’Arc (1429), Francja wyszła zwycięsko ze zmagań, co przyśpieszyło proces kształtowania się scentralizowanej monarchii francuskiej. W drugiej połowie XV w., pod rządami Ludwika XI, nastąpiło pełne zjednoczenie ziem francuskich.

Na przełomie XV i XVI w. Francja rozpoczęła rywalizację z Habsburgami o dominację w Europie, włączając się w 1494 r. w serię konfliktów toczących się głównie na terenie Półwyspu Apenińskiego (wojny włoskie). Zmagania zakończył traktat w Cateau-Cambrésis (1559), który przypieczętował zwycięstwo Habsburgów i dominację hiszpańską w Europie. Do Francji przeniknęły także prądy reformacyjne i krajem wstrząsnęła seria wojen religijnych (1562–1589) między katolikami a francuskimi kalwinistami (hugenotami). W 1589 r. królem Francji został wybrany przywódca hugenotów, król Nawarry Henryk, który przeszedł na katolicyzm i był pierwszym przedstawicielem panującej we Francji do 1830 r. (z przerwą w okresie Rewolucji Francuskiej i I Cesarstwa, tj. 1792–1814 i 1815 r.) dynastii Burbonów. W 1598 r. Henryk IV wydał edykt nantejski, kończący na pewien okres wojny religijne i zapewniający hugenotom równouprawnienie.

Na wiek XVII i panowanie Ludwika XIV (1643–1715), twórcy francuskiej monarchii absolutnej, przypada szczyt hegemonii politycznej i militarnej Francji w Europie Zachodniej. Na Europę oddziaływała kultura francuska, a dwór królewski w Wersalu był wzorcem naśladowanym przez poszczególnych władców europejskich.

W XVIII w. we Francji nasiliły się konflikty wewnętrzne. Następował rozpad struktur feudalnych. Bogacące się i rosnące w siłę mieszczaństwo, tworzące wraz z chłopstwem tzw. stan trzeci (99% ogółu ludności), było pozbawione praw politycznych. Sytuację pogarszały jeszcze bardziej niepomyślne wojny i kryzys gospodarczy. W obliczu kryzysu państwa król Ludwik XVI (1774–1792) zwołał na maj 1789 r. Stany Generalne. 14 lipca 1789 r. atakiem paryżan na Bastylię rozpoczęła się rewolucja francuska (1789–1799).

We wrześniu 1792 r. zniesiono monarchię i proklamowano I Republikę (1792–1804). 21 stycznia 1793 r. został zgilotynowany król Ludwik XVI. Przewrót termidorian w lipcu 1794 r. zakończył okres terroru jakobinów. W latach 1795–1799 władzę sprawował pięcioosobowy Dyrektoriat. W listopadzie 1799 r. po przewrocie 18 brumaire’a władzę Pierwszego Konsula Republiki Francuskiej objął generał Napoleon Bonaparte, cesarz Francuzów w latach 1804–1814 i w okresie „stu dni” w 1815 r. (I Cesarstwo). Toczone w tym okresie wojny napoleońskie przyniosły Francji dominację w Europie. Klęska militarna Napoleona i traktaty z lat 1814–1815 (kongres wiedeński) przywróciły granice Francji z 1789 r.

Po upadku Napoleona I doszło we Francji do Restauracji Burbonów (1814 i 1815–1830). W wyniku rewolucji lipcowej 1830 r. został obalony dążący do przywrócenia absolutyzmu Karol X (1824–1830). Na tronie został osadzony książę Orleanu, Ludwik Filip I (Monarchia lipcowa lub orleańska; 1830–1848). Jego rządy zakończył wybuch rewolucji lutowej w 1848 r., w wyniku której proklamowano II Republikę (1848–1852). Jej prezydentem wybrano Ludwika Napoleona Bonaparte, który w 1851 r. przeprowadził zamach stanu i w 1852 r. ogłosił się cesarzem Francuzów (II Cesarstwo 1852–1870).

Wybuch wojny francusko-pruskiej w 1870 r. i klęska militarna Francji pod Sedanem oraz wzięcie do niewoli pruskiej samego cesarza spowodowało upadek II Cesarstwa i ogłoszenie 4 września 1870 r. III Republiki, która przetrwała do 10 lipca 1940 r., kiedy po klęsce w wojnie z Niemcami władzę objął marszałek Philippe Pétain (Francja Vichy 1940–1944).

Po wyzwoleniu Francji przez aliantów (1944–1945) na czele tymczasowego rządu francuskiego stanął w lecie 1944 r. generał Charles de Gaulle, dotąd kierujący walczącym z Niemcami ruchem Wolnej Francji. W 1946 r. przyjęto konstytucję IV Republiki (1946–1958). W tym okresie w wyniku niepomyślnych wojen (wojna indochińska, wojna algierska) Francja utraciła większość swoich kolonii. W obliczu poważnego kryzysu algierskiego i realnej groźby wojny domowej we Francji, władzę ponownie objął generał Charles de Gaulle, który w 1958 r. doprowadził do ogłoszenia V Republiki charakteryzującej się silną władzą prezydencką. 21 grudnia 1958 r. generał Charles de Gaulle został wybrany pierwszym prezydentem V Republiki. Urząd pełnił do ogłoszenia rezygnacji 28 kwietnia 1969 r.