Jan (cesarz rzymski)

Jan

Ioannes

Cesarz rzymski
Okres	od 423 do 425
Poprzednik	Flawiusz Honoriusz
Następca	Walentynian III
Dane biograficzne
Data śmierci	425
Moneta

Jan (Ioannes, zm. 425) – cesarz zachodniorzymski od 20 listopada 423 do maja lub czerwca 425 roku. Znany jako uzurpator.

Jan był wysokim urzędnikiem rzymskim o nieznanym pochodzeniu. W roku 409 pełnił funkcję kierownika administracji (magister officiorum) uzurpatora, Pryskusa Attalusa^[1], od 6 czerwca 412 do 12 czerwca 413 oraz 11 lipca 422 był prefektem pretorii Italii (prefect pretorio Italiae)^[2]. W 423 roku (roku śmierci cesarza Cesarstwa Zachodniego — Honoriusza) Jan był pierwszym notariuszem dworu (primicerius notariorum) i naczelnikiem sekretariatu cesarza^[3][4]. Po kilku miesiącach, w czasie których wydawało się, że cesarz Wschodu Teodozjusz II zamierza rządzić samodzielnie, wysocy funkcjonariusze rzymscy wybrali prawdopodobnie 20 listopada Jana na cesarza Zachodu^[4].

Oprócz poparcia wysokich urzędników Jan zyskał sobie przychylność części senatorów, w tym wpływowej rodziny Anicjuszy. Po jego stronie opowiedział się dowódca Kastynus wyznaczony na konsula w 424. Poparcia nowemu władcy nie udzielił Bonifacjusz, który był komesem Afryki, co miało duże znaczenie dla dostaw zboża do Italii i spowodowało odsunięcie się senatorów od Jana. Skłoniło to Jana do wysłania w 424 wojsk do Afryki w celu podporządkowania sobie Bonifacjusza i zapewnienia ciągłości dostaw zaopatrzenia. Wyprawa zakończyła się niepowodzeniem. Tymczasem w Galii doszło do walk między zwolennikami i przeciwnikami Jana^[3][5].

Teodozjusz II nie uznał wyboru Jana na władcę zachodniej części imperium. Posłów przysłanych przez Jana do Konstantynopola uwięził i zaczął organizować pod koniec 424 wyprawę zbrojną przeciw uzurpatorowi. Na czele znacznych wojsk skierowanych do Italii stanęli Ardabur i Aspar. Jan wysłał z dużą ilością złota młodego wtedy oficera Aecjusza, który pełnił służbę na jego dworze (jako cura palatinii, czyli odpowiedzialny za utrzymanie i naprawy budynków pałacowych lub urząd o charakterze wojskowym tribunus et cura palatini w oddziałach pałacowych), po pomoc do Hunów^[6][7]. Jednakże oddziały Hunów wysłanych przez Rugę, ich wodza, przybyły wraz z Aecjuszem zbyt późno^[8]. Jan przegrał walkę zdradzony przez oficerów, którzy wpuścili wojska Aspara do Rawenny. Po schwytaniu i publicznym upokorzeniu stracono Jana w Akwilei w maju lub czerwcu 425 roku^[3][9][10].

Zwolennicy Jana w większości uniknęli represji. Na wygnanie skazano Kastynusa, a rodzina Anicjuszy na kilka lat została odsunięta od zaszczytów i stanowisk. Aecjusz uzyskał przebaczenie i uratował rangę komesa, dzięki użyciu oddziałów Hunów, którzy starli się z oddziałami Aspara. To skłoniło cesarzową Gallę Placydię do porozumienia z Aecjuszem. Na łaskę mogli też liczyć urzędnicy, którzy zdradzili Jana^[11].