Kakapo

Kakapo

Strigops habroptila[1]
G.R. Gray, 1845
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	papugowe
Rodzina	kakapowate
Podrodzina	Strigopinae[2] Bonaparte, 1849
Rodzaj	Strigops[3] G. R. Gray, 1845
Gatunek	kakapo
Synonimy
Rodzaj: Stringops Finsch, 1867[4] Gatunek: Strigops habroptilus G. R. Gray, 1845[5] Strigops greyii G. R. Gray, 1862[6] Strigops habroptilus innominatus Mathews & Iredale, 1913[7] Strigops habroptilus parsoni Mathews & Iredale, 1913[7]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8]
krytycznie zagrożony
Zasięg występowania
Maksymalny zasięg przed 1840      Materiał kopalny
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Kakapo (w jęz. maoryskim: kākāpō) (Strigops habroptila) – gatunek dużego, nielotnego ptaka z rodziny kakapowatych (Strigopidae)^[9][10]. Rodzima i endemiczna papuga Nowej Zelandii. Jedyny nielotny, a zarazem najcięższy gatunek papugi na świecie.

W przeszłości ptak ów zamieszkiwał Wyspę Południową, Wyspę Północną i wyspę Stewart (wszystkie należące do Nowej Zelandii), lecz obecnie wszystkie ocalałe osobniki przeniesione zostały na kilka niewielkich wysp u wybrzeży Nowej Zelandii.

Kakapo posiada plamiste żółto-zielone upierzenie, szlarę wokół oczu, podobne do wibryss pióra, duży szary dziób, krótkie nogi, długie palce u stóp oraz stosunkowo krótkie skrzydła i ogon. Ze względu na specyficzną kombinację różnych cech fenotypowych i zajmowaną niszę ekologiczną jest gatunkiem wyraźnie odmiennym od pozostałych papug. Prowadzi nocny tryb życia, jest roślinożerna, posiada niski wskaźnik podstawowej przemiany materii. Charakterystyczny jest brak opieki nad potomstwem ze strony samca. Ponadto kakapo jest jedyną papugą mającą poligyniczny system rozmnażania, zwany lek. Przypuszczalnie jest także jednym z najdłużej żyjących ptaków^[11]. Budowa kakapo stanowi dobry przykład tendencji cechujących ewolucję ptaków zasiedlających wyspy oceaniczne, na których presja drapieżników jest słaba i obfitujących w pożywienie: wzrost efektywności termodynamicznej kosztem zdolności do latania, zredukowanie mięśni skrzydeł, redukcja grzebienia na mostku oraz ogólnie solidna budowa ciała^[11].

Kakapo to gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem. W marcu 2014 znanych było jedynie 125 żyjących osobników^[12], z których większość ma nadane imiona. W sezonie 2014 doszło do pierwszego od 2011 roku złożenia jaj przez kakapo^[13]. Brak zagrożenia ze strony drapieżnych ssaków spowodował u kakapo zanik zdolności do lotu. Kolonizacja Polinezyjczyków i Europejczyków oraz wprowadzenie lub przywleczenie takich drapieżników jak szczury, koty oraz gronostaje, doprowadziły do przetrzebienia bądź eksterminacji większości kakapo. Działania ochronne zaczęto prowadzić już w latach 90. XIX w., ale nie przynosiły one prawie żadnych rezultatów, aż do czasu wdrożenia planu Kakapo Recovery Plan (z ang. Plan przywrócenia kakapo) w latach 80. XX w. Od kwietnia 2012 ocalałe osobniki kakapo trzymane są na wolnych od drapieżników wyspach: Codfish, Anchor Island i Little Barrier Island, gdzie są monitorowane. Celem Kakapo Recovery Plan było odtworzenie populacji kakapo na poziomie 150 dojrzałych płciowo samic. W sierpniu 2022 roku populacja wzrosła do 252 osobników^[14].

Papuga kakapo, podobnie jak inne gatunki nowozelandzkich ptaków, była historycznie ważna dla Maorysów, rdzennej ludności Nowej Zelandii, co przejawia się jej obecnością w wielu tradycyjnych legendach i folklorze.