Kolagen

Kolagen – białko fibrylarne stanowiące główny składnik substancji międzykomórkowej organizmów zwierzęcych^[1], nadające tkankom odporność na rozciąganie^[2]. Występuje praktycznie we wszystkich tkankach zwierząt^[3][4], pełniąc rolę głównego białka strukturalnego^[3]. Wytrzymałość kolagenu związana jest z powtarzającymi się sekwencjami tripeptydowymi w trzech budujących go łańcuchach^[5], dzięki czemu możliwe jest wzajemnie owinięcie się tych łańcuchów i powstanie długiej, potrójnej helisy (helisa kolagenowa)^[6].

Kolagen nie stanowi pojedynczego białka o określonej strukturze^[3], występuje wiele typów kolagenów wykazujących pewne różnice w cechach strukturalnych i funkcjonalnych^[1], stąd mówi się o kolagenach jako rodzinie białek^[3]. Wszystkie jednak zawierają przynajmniej jedną domenę z potrójną helisą oraz tworzą supramolekularne agregaty w substancji międzykomórkowej^[7]. Typowo są nierozpuszczalnymi w wodzie pałeczkowatymi białkami włókienkowymi^[3].

Kolagen jest najbardziej rozpowszechnionym białkiem zwierzęcym^[4]. W organizmach kręgowców stanowi ok. 1/3 wszystkich białek^[1]. Jest głównym białkiem w skórze, ścięgnach i kościach^[8] – występuje tam najpowszechniejszy kolagen typu I. W chrząstce występuje kolagen typu II, a w błonie podstawnej – typu IV^[2]. Kolagen jest budulcem kutykuli pierścienic. Występuje w mezoglei i tkankach parzydełkowców oraz u szkarłupni, stawonogów czy ramienionogów i innych bezkręgowców. Poza królestwem zwierząt kolagen stwierdzono u otwornic^[9].

Kolagen wykorzystywany jest w przemyśle skórzanym, spożywczym, kosmetycznym, biotechnologicznym i farmaceutycznym^[10].