Back Kommunisme Afrikaans Kommunismus ALS ኰሙኒስም Amharic Comunismo AN Gemænre æhte ræd ANG साम्यवाद ANP شيوعية Arabic شيوعية ARY شيوعيه ARZ সাম্যবাদ Assamese
dwa najpopularniejsze symbole wykorzystywane przez ruch komunistyczny
Komunizm (od łac. communis „wspólny, powszechny”[1]) – polityczna i ekonomiczna ideologia klasyfikowana jako utopijna[2], której celem jest utworzenie społeczeństwa pozbawionego ucisku i wyzysku klasowego, opartego na braku własności prywatnej (w rozumieniu marksistowskim)[3], kolektywnej własności środków produkcji i wspólnotowym podziale dóbr[4]. W pismach Karola Marksa, Fryderyka Engelsa i innych teoretyków marksizmu, komunizm jest przyszłym ustrojem rozwiniętych społeczeństw, w którym wspólnota własności obejmować będzie przede wszystkim środki produkcji. Potocznie mianem komunizmu określa się też ustrój polityczny zaprowadzony w państwach, w których władzę zdobyły dyktatury i partie komunistyczne (zob. ZSRR i blok wschodni)[5].
Jako ideologia zaczął się tworzyć już od XV wieku, gdy przyjmował postać komunizmu utopijnego, który głosił hasła likwidacji nierówności społecznych i prywatnej własności. W XIX wieku narodziły się dwa warianty ideologii: wariant w wydaniu anarchistycznym, który głosił zniesienie instytucji państwa i kolektywizmu, oraz ten w wydaniu marksistowskim, oparty na Manifeście Komunistycznym z 1848 roku. Według marksistowskiego wariantu komunizmu, do osiągnięcia bezklasowego społeczeństwa dojść miało na drodze rewolucji[2][5][6].
Założenia ideologii komunistycznej starał się wprowadzić w życie Włodzimierz Lenin, który stworzył odrębny nurt marksizmu zwany leninizmem. Nowy nurt ruchu komunistycznego przybrał postać partii komunistycznej zorganizowanej według zasady centralizmu demokratycznego. Rewolucja miała doprowadzić do budowy dyktatury proletariatu. Rosyjscy komuniści przejęli siłą w 1917 władzę w Rosji, skąd w 1920 r. narzucili ją Azerbejdżanowi, Armenii i Ukrainie, w 1921 r. Gruzji i Mongolii, w 1940 r. Litwie, Łotwie i Estonii, a po II wojnie światowej państwom satelickim w Europie Środkowo-Wschodniej. W 1949 r. Komunistyczna Partia Chin zwyciężyła w wojnie domowej z Kuomintangiem i utworzyła państwo, które od końca lat 50. XX wieku (rozłam radziecko-chiński), prowadziło politykę niezależną, a od końca lat 60. XX wieku politykę konfrontacyjną wobec ZSRR[7]. Komuniści zdobyli również samodzielnie władzę w Korei Północnej (1949), Wietnamie (1954) i na Kubie (1959). Realizując program tzw. realnego socjalizmu utworzyli rządy charakteryzujące się monopolem władzy partii komunistycznej i upaństwowieniem gospodarki[5][8].
Reżimy powołujące się na ideologię komunizmu spowodowały śmierć według różnych szacunków od 65[9] do około 94 milionów ludzi[10].
- ↑ Kowalski ↓, s. 138.
- ↑ a b Jacek Bartyzel, Komunizm, w: Encyklopedia Białych Plam, t. IX, Radom 2002, s. 282–283.
- ↑ Rozdział 2. Proletaryat i Komuniści, [w:] Karol Marks i Fryderyk Engels, Manifest komunistyczny, Cytat: „Charakterystycznem tedy dla komunizmu jest nie dążenie do zniesienia własności w ogóle, lecz dążenie do zniesienia form własności burżuazyjnej. Skoro wszakże burżuazyjna własność prywatna jest ostatnim i najdoskonalszym wyrazem systemu wytwarzania i przyswajania produktu, opartego na antagonizmie klasowym, systemu – opartego na wyzyskiwaniu, przeto komuniści w tym sensie mogą swoją teoryę w następującem streścić zdaniu: zniesienie własności prywatnej.”.
- ↑ communism, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ a b c Encyklopedia Onet. portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
- ↑ Karol Marks i Fryderyk Engels, Manifest Partii Komunistycznej (1848). filozofia.uw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-27)].
- ↑ Jakub Polit: Chiny. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2004, s. 230–231. ISBN 83-88542-68-0.
- ↑ Stéphane Courtois Zbrodnie komunizmu, w: Stéphane Courtois, Nicolas Werth, Jean-Louis Panné, Andrzej Paczkowski, Karel Bartošek, Jean-Louis Margolin, Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, ISBN 83-7180-326-5, s. 25–26.
- ↑ Margolin, Jean-Louis; Werth, Nicolas (1997-11-14). „Communisme: retour à l’histoire”.
- ↑ „Związek Sowiecki – 20 milionów ofiar śmiertelnych, Chiny – 65 milionów, Wietnam – 1 milion, Korea Północna – 2 miliony, Kambodża – 2 miliony, Europa Wschodnia – 1 milion, Ameryka Łacińska – 150 tysięcy, Afryka – 1,7 miliona, Afganistan – 1,5 miliona, międzynarodowy ruch komunistyczny i partie komunistyczne nie sprawujące władzy – 10 tysięcy. W sumie blisko 100 milionów ofiar śmiertelnych”. Stéphane Courtois Zbrodnie komunizmu, w: Stéphane Courtois, Nicolas Werth, Jean-Louis Panné, Andrzej Paczkowski, Karel Bartošek, Jean-Louis Margolin, Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, ISBN 83-7180-326-5, s. 25–26.