Kronika

Ten artykuł dotyczy utworu dziejopisarskiego. Zobacz też: Inne znaczenie tego słowa.

Kronika (z gr. chronos – czas) – faktograficzny opis wydarzeń w układzie chronologicznym, również utwór dziejopisarski o charakterze literackim, typowy dla średniowiecza^[1].

Kronika nie zawiera analizy tych wydarzeń, może jednak zawierać podsumowania oraz komentarz autora. Wydarzenia te najczęściej dotyczą życia państwa, instytucji, organizacji itp. Zapis tych wydarzeń może odbywać się na bieżąco, w miarę ich rozwoju lub później^[1]. Kroniki zaliczane są do utworów epickich, często łączą ze sobą cechy powieści, legendy oraz baśni.

Najsłynniejszymi polskimi kronikarzami są: Jan Długosz, Wincenty Kadłubek, Janko z Czarnkowa, Maciej Miechowita, Marcin Kromer, Marcin Bielski, Maciej Stryjkowski i Władysław z Gielniowa^[2]. Pierwszą znaną nam kroniką o Polsce jest napisana przez cudzoziemca Kronika Galla Anonima^[3]. Istotne dla poznania dawnych dziejów Polski są także kroniki, takie jak czeska Kronika Kosmasa, ruska kronika Powieść minionych lat autorstwa Nestora z Kijowa i kronika Thietmara.

Innymi ważnymi kronikami są:

• Geoffrey z Monmouth: Historia królów Brytanii (Anglia)
• Fernão Lopes: Kroniki Królewskie (Portugalia)
• Damião de Góis: Kronika wielce szczęśliwego króla Dom Manuela (Portugalia)
• Saxo Gramatyk: Gesta Danorum (Dania)
• Chronicon Lethrense (Dania)
• Arakel z Tebryzu: Księga dziejów (Armenia)
• Kojiki, czyli księga dawnych wydarzeń (Japonia)
• Tajna historia Mongołów (Mongolia)
• Paisjusz Chilendarski: Słowianobułgarska historia (Bułgaria)
• Michał Psellos: Kronika czyli historia jednego stulecia Bizancjum (Grecja)
• Ari Þorgilsson: Íslendingabók (Islandia).

Kroniką nazywa się także odmianę felietonu, cykliczny utwór publicystyczno-dziennikarski, rejestrujący bieżące wydarzenia społeczno-obyczajowe, kulturalne, towarzyskie wraz z odautorskim komentarzem. W Polsce kroniki stały się popularne w XIX wieku, pisali je m.in. Bolesław Prus i Antoni Słonimski.