Krytyczny racjonalizm

Ten artykuł może zawierać twórczość własną lub niezweryfikowane informacje. Pomóż Wikipedii poprawić artykuł na podstawie weryfikowalnych źródeł. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Krytyczny racjonalizm – kierunek filozofii nauki zapoczątkowany przez Karla Poppera^[1]; definiowany co najmniej trojako:

1. całość lub fragment poglądów Karla Poppera;
2. całość lub fragment poglądów popperystów, czyli uczniów Poppera;
3. świadome lub nie nawiązywanie w twórczości do poglądów Poppera lub jego uczniów.

Zamiennie stosuje się termin „krytyczny racjonalizm” z terminem „popperyzm” i – mając na myśli wyłącznie przedsięwzięcia z dziedziny filozofii nauki (Poppera lub jego zwolenników) – z terminem „falsyfikacjonizm”.

Krytyczny racjonalizm określić można następująco. Krytycyzm (w nazwie tej nawiązuje Popper świadomie do filozofii krytycznej Kanta) sprowadza się do postawy głoszącej, że wszystko to, co w danym momencie uznaliśmy za dowiedzione, później może być podane w wątpliwość.

Należy być krytycznym w stosunku do teorii, którymi zachwycamy się najbardziej.

Racjonalizm, w tym konkretnym przypadku, to przekonanie, że wszelka wiedza (w tym wiedza naukowa) rozwijająca się zgodnie z regułami metodologicznymi jest ucieleśnieniem ludzkiej racjonalności, ale nie tylko.

Falsyfikacjonizm jest to zbiór procedur metodologicznych, które, w opinii autorów tego stanowiska, chcący się przyczynić do rozwoju wiedzy naukowej badacz musi stosować. Osią tego ujęcia jest przekonanie, że dla teorii naukowych nie należy szukać potwierdzenia (weryfikacji), lecz kontrprzypadków, mogących badanej teorii zaprzeczyć. Należy zatem dążyć do sfalsyfikowania teorii (wykazania jej niezgodności z doświadczeniem), a jeśli próba się nie powiedzie uznać, tymczasowo, teorię, aż do następnej próby falsyfikacji, która dla teorii skończyć się może obaleniem. Falsyfikacjonizm występuje w trzech odmianach: dogmatycznej, naiwnej i wyrafinowanej. Niekiedy używa się też określenia „hipotetyzm”, zwłaszcza dla późniejszych wersji falsyfikacjonizmu.