Back Kubisme Afrikaans Kubismus ALS تكعيبية (فن) Arabic التكعيبيه ARZ Cubismu AST Kubizm Azerbaijani Kubismo BCL Кубізм Byelorussian Кубізм BE-X-OLD Кубизъм Bulgarian
Kubizm – nurt w sztukach plastycznych, głównie malarstwie i rzeźbiarstwie, który rozwinął się we Francji ok. 1907 roku, poszukujący nowych zasad budowy przestrzennej dzieła przez odrzucenie reguł perspektywy i geometryczne uproszczenie elementów kompozycji.
Prekursorem kubizmu był Georges Braque. Po raz pierwszy określenia kubizm użył krytyk sztuki Louis Vauxcelles. W języku francuskim brzmi ono cubisme i pochodzi od francuskiego słowa cube (od łac. cubus z gr. κύβος), które oznacza kostkę lub sześcian. Ten termin przyjął się i szybko wszedł do powszechnego użytku, jednak twórcy tego kierunku długo unikali jego stosowania.
Później Picasso i Braque zaczęli pracować razem, tworząc podstawy kubizmu analitycznego, a następnie kubizmu syntetycznego (od roku 1912). W kubizmie syntetycznym w obrazach pojawiały się wklejane kawałki gazet, tapet czy kolorowych kawałków papieru, a także trójwymiarowe formy wbudowywane w płaszczyznę obrazu.
W całej historii malarstwa nie było innego tak intensywnego zerwania z osiągnięciami sztuki, jak to dokonane przez kubistów. Przede wszystkim, do tej pory malarstwo miało iluzorycznie odzwierciedlać rzeczywistość – wywoływać na płótnie wrażenie “jak żywej” natury. Kubistom zaś zależało na zdefiniowaniu rzeczywistości, wydobyciu “stereometrycznej struktury przedmiotów”. Aby to osiągnąć, stosowali geometryzację, syntezę i odrzucenie perspektywy. W dużym skrócie, można powiedzieć, że dana, widziana forma zostawała najpierw zgeometryzowana (czyli wpisana w kształt sześcianu), a następnie rozbita na mniejsze elementy walców, stożków, kul itp. U podstaw kubizmu leży zasada, że obiekt malarski zostaje rozbity na szereg osobnych płaszczyzn, oglądanych w różnym oświetleniu, które następnie są przedstawiane obok siebie na płótnie. Dawało to pełniejszy obraz analizowanego obiektu. Choć najsłynniejsze obrazy kubistyczne (jak „Panny z Awinionu”) pokazują postacie ludzkie, generalnie głównym tematem były tu martwe natury.
Kubizm stał się popularny i zyskał wielu zwolenników w środowisku artystycznym. Choć często bywa identyfikowany z Picassem, nie należy zapominać, że tworzyli go także inni artyści oraz że sam Picasso nie był wierny kierunkowi przez całe swoje artystyczne życie. Do artystów, którzy wnieśli twórczy wkład w rozwój tego kierunku, zaliczani są:
- Juan Gris
- Fernand Léger
- Francis Picabia
- Louis Marcoussis
- Jean Metzinger
- Albert Gleizes
- Pablo Picasso
- Georges Braque
Najsławniejsze dzieła (malarskie i rzeźbiarskie) związane z kubizmem:
- Panny z Awinionu Pablo Picasso (1907)
to jeden z najsłynniejszych obrazów kubistycznych, choć należy też do jednego z pierwszych dzieł tegoż ruchu. Następuje tu całkowite zerwanie z przestrzenią czy formami ciała ludzkiego, a także tak właściwą dla obrazów do tego momentu estetyzacją – malarstwo, jakkolwiek przeszło już sporą ewolucję od czasów klasycyzmu, do momentu powstania tego dzieła miało nadal odpowiadać określonemu pięknu. Na obrazie widać też wyraźne wpływy afrykańskie: dwie postacie z prawej strony przypominają bardzo afrykańskie rzeźby. Picasso pokazał ciała zdeformowane, złamane – a do tego należące do prostytutek z barcelońskiej ulicy Calle de Avignon. Jak pisał na ten temat Białostocki: “Jest to sztuka zaskakująca, ostra, rezygnująca z piękna, świadomie niszcząca naturę i zastępująca ją ładem dzieła sztuki, ale przy zachowaniu jakby śladów zniszczenia, jakiemu rzeczywistość podlegała” (Białostocki, s. 668).
- Kompozycja z asem treflowym Georges Braque (1913).