Manco Capac

Manco Capac

Ayar Manco

Manco Capac według Felipe Huamana Pomy de Ayali
Sapa Inca
Okres	od do ok. 1230
Następca	Sinchi Roca
Dane biograficzne
Dynastia	Húrin
Rodzeństwo	Mama Ocllo
Małżeństwo	Mama Ocllo
Dzieci	Sinchi Roca

Manco Capac (zw. Ayar Manco) – według mitologii inkaskiej legendarny założyciel królewskiej dynastii Inków i pierwszy Sapa Inca.

Manco Capac jest bohaterem wielu legend. Ponieważ Inkowie nie znali pisma, mity i historia na jego temat, ta być może prawdziwa i ta zmyślona, nie zostały spisane. W związku z tym różnic w przekazach o legendarnym założycielu królewskiej dynastii jest tak dużo, jak i samych później spisanych wersji tego mitu. Niezmienne jednak w nich jest to, że Manco Capac był pierwszym Inką, założycielem Cuzco, a jego żoną była Mama Ocllo.

Najbardziej znane są dwie wersje mitu o pierwszym Ince:

Peruwiański historyk i kronikarz Inków Garcilaso de la Vega opisuje legendę traktującą o tym, że to sam bóg słońca Inti wysłał swoje dzieci na ziemię^[1]. Z jeziora Titicaca Manco Capac i Mama Ocllo wyruszyli w drogę i założyli miasto Cuzco. Miejscowa ludność otaczała ich wielką czcią, a Manco Capaca obwołała księciem i pierwszym Inką^[1]. Sam Garcilaso de la Vega uważa, że Manco Capac był po prostu bardzo bystrym i roztropnym Indianinem, który właściwie wykorzystał wielką prostotę narodów indiańskich.

Według innej wersji Manco wyszedł ze środkowej spośród trzech jaskiń znajdujących się w jednym ze wzgórz w pobliżu późniejszego miasta Cuzco^[2]. Razem z nim wynurzyli się też jego trzej bracia i cztery siostry. Czwórka braci nosiła oprócz własnych imion imię Ayar, siostry z kolei miały imię zbiorowe Mama (Matka).

Poszczególne imiona braci brzmiały: Ayar Manco (Manco Dzikiej Quinoi), Ayar Awqa (Wojownik Dzikiej Quinoi), Ayar Kaci (Sól Dzikiej Quinoi) i Ayar Oco (Pieprz Dzikiej Quinoi)^[2]. Siostry nazywały się Mama Ocllo (Czysta Matka), Mama Huaco (Święta Matka), Mama Ipa Quora (Matka i Ciotka Ziół), Mama Rawa (Matka Rawa)^[2].

Ośmioro rodzeństwa opuściło grotę, udając się w świat ze złotą laską służącą do wypróbowywania właściwości ziemi (z czasem taka złota pałeczka, o długości około 60 cm, zakończona gwiazdą, stała się oznaką godności królewskiej)^[2]. Bóg "Słońce" dał swoim dzieciom złoty pręt (Tupayawri), aby spadł na żyzne miejsce w ziemi, takie, na którym można wznieść miasto.

W drodze liczba braci zaczęła się przerzedzać. Sól Dzikiej Quinoi okazał się bardzo silny i nieposłuszny: strzelał kamieniami ze swej procy do gór i raził je tak mocno, że tworzyły się w nich głębokie przepaście i urwiska^[2]. Rodzeństwo przestraszyło się jego mocy i postanowiło nakłonić go do powrotu do rodzinnej groty. Pomysł zrealizowali i krnąbrny brat zamknięty został w górze, gdzie, jak głosi legenda, siedzi po dziś dzień. Ayar Oco pokazał bratu Manco, jak powinna się odbywać ceremonia wtajemniczenia młodzieńców i przemienił się w kamień na górze Huanacauri^[2]. Tam lud wzniósł mu później świątynię i modlił się do niego. Trzeci brat Wojownik Dzikiej Quinoi udał się na miejsce, które przy pomocy złotej pałeczki wybrano jako odpowiednie miejsce na założenie miasta Cuzco i przemienił się tam w inny święty kamień.

Ostatecznie trzech braci zostało zamienionych w kamienie. Pozostał tylko Manco Capac, który spłodził dziecko. Urodziła mu je jego siostra Czysta Matka. Był to Sinchi Roca, który po Manco jako drugi Inka zasiadał na tronie^[2]. Z żoną, dzieckiem i trzema pozostałymi siostrami przybył Manco w obrane miejsce. Jedna z sióstr, Święta Matka, przepędziła kamieniami z miejsca, do którego dotarli miejscowe legendarne szczepy Hualla i Alcahuiza. Z czasem zbudowano tam miasto Cuzco i świątynię słońca^[2].

Wiele wątpliwości budzą wśród historyków i kronikarzy lata, w których żył i panował Manco Capac, podobnie jak to, czy jest to historyczna postać, czy legendarna. Daty podane przez różnych historyków różnią się nawet o kilka stuleci. Niektórzy przyjmują, że legendarny Manco Capac, według mitologii syn Słońca i Księżyca, żył w XII lub XIII wieku^[3].