Mars

Ten artykuł dotyczy planety. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Mars

Zdjęcie Marsa zrobione przez sondę Viking 1
Odkrywca	nieznany; planeta znana w starożytności[1]
Charakterystyka orbity (J2000)
Ciało centralne	Słońce
Półoś wielka	2,2792×1011 m 1,52366231 au[1]
Obwód orbity	1,429 Tm 9,553 au
Mimośród	0,09341233[1]
Perycentrum	2,0662×1011 m 1,3814 au[1]
Apocentrum	2,4923×1011 m 1,6660 au[1]
Okres orbitalny	686,980 d (1,881 roku)[1]
Synodyczny okres obiegu	779,94[1] (2,135 roku)
Prędkość ruchu	21,97–26,50 km/s 24,07 km/s[1]
Długość węzła wstępującego	49,57854°[1]
Argument perycentrum	286,4623°[1]
Nachylenie orbity	względem ekliptyki: 1,850°[1]
Charakterystyka fizyczna
Typ planety	planeta skalista
Masa	6,4171×1023 kg (0,107 M🜨)[1]
Promień	3389,5 km (0,532 R🜨)[1]
Promień równikowy	3396,2 km[1]
Promień biegunowy	3376,2 km[1]
Spłaszczenie	0,00589[1]
Pole powierzchni	1,448×108 km² (0,284 Ziemi)
Objętość	1,6318×1011 km³ (0,151 Ziemi)[1]
Gęstość	3933 kg/m³[1]
Okres obrotu	24,6229 h[1] (24 h 37 min)
Prędkość obrotu	na równiku: 868,22 km/h 0,24117
Nachylenie osi obrotu	25,19°[1]
Przyspieszenie grawitacyjne	3,71 m/s² (0,379 g)[1]
Prędkość ucieczki	5,03 km/s[1]
Albedo	0,170[1]
Temperatura powierzchni	−140,15–19,85 °C średnio: –63,15 °C
Satelity naturalne	2 (księżyce Marsa)
Charakterystyka atmosfery
Ciśnienie atmosferyczne	400–870 Pa średnio: 636 Pa[1]
Skład atmosfery	Dwutlenek węgla: 95,32% Azot: 2,7% Argon: 1,6% Tlen: 0,13% Tlenek węgla: 0,07% Pozostałe: para wodna, tlenek azotu, neon, HDO, krypton, ksenon
Multimedia w Wikimedia Commons

Mars – czwarta od Słońca planeta Układu Słonecznego. Krąży między orbitą Ziemi a pasem planetoid, dzielącym go od orbity Jowisza. Planeta została nazwana od imienia rzymskiego boga wojny – Marsa, ze względu na barwę, która przy obserwacji z Ziemi wydaje się rdzawo-czerwona i kojarzyła się starożytnym Rzymianom z pożogą wojenną. Odcień ten bierze się od tlenków żelaza pokrywających powierzchnię. Mars jest planetą wewnętrzną z cienką atmosferą, o powierzchni usianej kraterami uderzeniowymi, podobnie jak powierzchnia Księżyca i wielu innych ciał Układu Słonecznego. Powierzchnia wykazuje formy podobne do ziemskich: wulkany, doliny, kaniony, pustynie i polarne czapy lodowe. Okres obrotu wokół własnej osi jest niewiele dłuższy niż ziemski i wynosi 24,6229 godziny (24 h 37 m 22 s). Na Marsie znajduje się najwyższe wzniesienie w Układzie Słonecznym – Olympus Mons i największy kanion – Valles Marineris. Gładki obszar równinny Vastitas Borealis na półkuli północnej, który obejmuje 40% powierzchni planety, może być pozostałością ogromnego uderzenia^[2]. W przeciwieństwie do Ziemi, Mars jest mało aktywny geologicznie i nie zachodzą na nim zjawiska tektoniczne.

Do czasu pierwszego przelotu sondy Mariner 4 obok Marsa w 1965 roku spekulowano na temat obecności ciekłej wody na powierzchni planety. Podstawą spekulacji były obserwowane okresowe zmiany jasności obszarów powierzchni, w szczególności w pobliżu biegunów, które w obserwacjach teleskopowych wydawały się morzami i kontynentami. Długie ciemne linie na powierzchni, nazwane kanałami marsjańskimi, były interpretowane przez niektórych jako kanały nawadniające wybudowane przez istoty rozumne^[3]. Później uznano, że za tę interpretację odpowiada złudzenie optyczne, ale spośród planet Układu Słonecznego poza Ziemią to Mars pozostaje najlepszym kandydatem, jeśli chodzi o występowanie wody, a tym samym warunków do życia^[4]. Dane geologiczne zebrane przez bezzałogowe misje sugerują, że Mars miał kiedyś duże zasoby wody powierzchniowej, a małe wypływy wód podobne do gejzerów mogły występować w ciągu ostatniej dekady^[5]. W roku 2005 dane radarowe wykazały obecność dużych ilości lodu zarówno na biegunach^[6][7], jak i na średnich szerokościach geograficznych^[8][9]. Lądownik Phoenix 31 lipca 2008 roku stwierdził bezpośrednio obecność wody w próbce regolitu pobranej w okolicach biegunowych^[10]. 28 września 2015 roku NASA ogłosiła, że znaleziono dowody na obecność ciekłej słonej wody na powierzchni. W miesiącach letnich woda w stanie ciekłym spływa ze zboczy kanionów i ścian kraterów w postaci strug i pozostawia ciemne plamy, które mogą mieć długość do kilkuset metrów. Zdaniem badaczy, istnienie wody na Marsie wskazuje na możliwość istnienia tam życia^[11].

Mars ma dwa księżyce, Fobosa i Deimosa, małe i o nieregularnych kształtach. Prawdopodobnie powstały z materii wyrzuconej z Marsa w wyniku wielkich uderzeń w początkach istnienia planety. Mars ma także planetoidy trojańskie, takie jak (5261) Eureka, krążące w pobliżu punktów równowagi grawitacyjnej na orbicie planety wokół Słońca. Wokół Marsa krąży osiem sztucznych satelitów, 2001 Mars Odyssey, Mars Express, Mars Reconnaissance Orbiter, Mars Orbiter Mission, MAVEN, ExoMars Trace Gas Orbiter, Al Amal i Tianwen-1. Na powierzchni znajdują się aktywne łaziki Curiosity, Perseverance oraz kilka nieczynnych łazików i lądowników z zarówno udanych, jak i nieudanych misji (stan na kwiecień 2024).

Marsa łatwo dostrzec z Ziemi nawet gołym okiem. W wielkiej opozycji względem Słońca jego jasność osiąga −2,91^[1]; jasnością przewyższają go wówczas tylko Jowisz, Wenus, Księżyc oraz Słońce.