Medycyna nuklearna

Medycyna nuklearna – gałąź medycyny zajmująca się zagadnieniami związanymi z diagnozowaniem i leczeniem chorób przy użyciu izotopów promieniotwórczych^[1].

W medycynie nuklearnej izotopy promieniotwórcze łączone są z innymi elementami tworząc związki chemiczne lub są parowane z istniejącymi związkami farmaceutycznymi tworząc radiofarmaceutyki. Jest to substancja, która bierze udział w drogach metabolicznych człowieka i jednocześnie zawiera znacznik promieniotwórczy, dzięki czemu można precyzyjnie śledzić jego działanie w organizmie. Odpowiednio dobierając część aktywną biologicznie radiofarmaceutyków można sprawić, aby badały one konkretne procesy życiowe – docierały w badane miejsce. Substancja chemiczna może być zmodyfikowana tak, aby nie ulegała procesom metabolicznym i mogła się gromadzić w tkankach. Medycyna nuklearna wykorzystuje tę właściwość, polegając na mechanizmach przebiegu czynności życiowych organizmów do obrazowania rozmiarów i postępów choroby w ciele pacjenta.

Radiofarmaceutyki podawane są zazwyczaj dożylnie. Należy odczekać pewien czas, zależny od części aktywnej biologicznie radiofarmaceutyku, aby mógł on się włączyć w badany proces. Czas ten zależy od podawanych radiofarmaceutyków, lecz zazwyczaj wynosi kilkadziesiąt minut^[2][3].

W niektórych chorobach medycyna nuklearna pozwala wykryć i rozpoznać problem we wcześniejszej fazie niż tradycyjne metody diagnostyczne.

Medycyna nuklearna dzieli się na dwa podstawowe działy:

• diagnostyczna medycyna nuklearna – wykorzystanie substancji radioaktywnych do uzyskania czystego i pełnego obrazu kości, tkanek itp.
• interwencyjna medycyna nuklearna – wystawienie nowotworu na działanie radioaktywnych substancji w celu zniszczenia zarażonej komórki

We współczesnej medycynie w procesie leczenia najczęściej stosuje się obie gałęzie jednocześnie^[4].

Metody medycyny nuklearnej wykorzystywane są między innymi w onkologii, w leczeniu niektórych typów nowotworów oraz w ramach zabiegów paliatywnych, mające na celu zmniejszenie dolegliwości bólowych, związanych z występowaniem rozsianego procesu nowotworowego (np. przerzuty do kości). Stosowane są również w celu lokalizacji zmian niewidocznych przy użyciu innych metod. Medycyna nuklearna stosowana jest również jako narzędzie w diagnostyce i leczeniu chorób, np. endokrynologicznych (głównie chorób tarczycy). Zastosowanie tej techniki umożliwia zróżnicowanie między „zimnymi” i „ciepłymi” guzami.

Metodą obrazowania stosowaną w medycynie nuklearnej jest scyntygrafia. Zaletą tej techniki jest, poza uwidacznianiem struktury, również dodatkowa możliwość badania funkcji czynnościowej danego organu. Dodatkowo ta gałąź medycyny zajmuje się diagnostyką in vitro, czyli oznaczaniem poziomu substancji we krwi metodami radioimmunologicznymi, przy pomocy znaczników izotopowych (np. w celu określenia poziomu niektórych hormonów).

Terapeutyczne zastosowanie substancji promieniotwórczych dotyczy głównie chorób nowotworowych tarczycy, gdzie od wielu lat stosuje się jeden z syntetycznych izotopów jodu, ¹³¹I, jak również leczenia przerzutów nowotworowych (m.in. raka stercza) do kości przy użyciu fosforu ³²P, strontu ⁸⁹Sr, renu ¹⁸⁶Re, ¹⁸⁸Re oraz samaru ¹⁵³Sm.

Szczególna uwaga należy się metodom terapii nowotworowej będącym kombinacją chemoterapii i radioimmunoterapii (z zastosowaniem znakowanych monoklonalnych przeciwciał) m.in. w chorobie Hodgkina (Zevalin), jak również celowanej terapii znakowanymi analogami hormonów w guzach neuroendokrynnych przewodu pokarmowego (znakowany oktreotyd).