Back بورتريه مصغر Arabic Портретна миниатюра Bulgarian Retrat miniatura Catalan Miniatura (malířství) Czech Miniaturmalerei German Portrait miniature English Miniaturo (pentraĵo) Esperanto Retrato en miniatura Spanish Miniatuur (maalikunst) Estonian Miniaturazko erretratu Basque
Miniatura (łac. minium) – obraz bardzo małego formatu, zazwyczaj portret[1][2].
Malarstwo miniaturowe zaczęto uprawiać w XV w., jego rozkwit nastąpił w XVI-wiecznej Europie, a szczyt popularności przypadał na XVIII i XIX w.[1][2] Było modne zarówno wśród arystokracji, jak i mieszczaństwa[1].
Miniatury malowali tacy mistrzowie, jak Hans Holbein (młodszy), Lucas Cranach starszy, Jean Clouet, a w Polsce Marcello Bacciarelli, Wincenty de Lesseur, Jan Nepomucen Głowacki, Kajetan Kosiński, Stanisław Marszałkiewicz, Aleksander Kucharski[1].
Najczęściej stosowaną techniką miniaturzystów była akwarela, gwasz lub tempera, którymi malowano na pergaminie, emalii, porcelanie, kości słoniowej i metalowych płytkach. Zdobiono nimi medaliony, brosze, bransolety, tabakierki[1][2]. Stanowiły cenne podarunki i rodzinne pamiątki[1]; miniaturowe portrety wykorzystywano często w celach matrymonialnych.
W drugiej połowie XIX wieku rozpowszechnienie dagerotypii i innych technik fotograficznych spowodowało stopniowy zanik tej formy twórczości, a miniatury stały się przedmiotem kolekcjonerstwa[1].