Mitnagdim

Mitnagdim (także: misnagdim, hebr. מתנגדים – przeciwnicy, pot. Litwacy^[1]) – ruch ortodoksyjnych Żydów popularny zwłaszcza na Litwie i Białorusi, sprzeciwiający się chasydyzmowi^[2].

Mitnagdim krytykowali chasydyzm m.in. za zmiany liturgiczne, liberalizm odnośnie do pór modlitw, zaniedbywanie głębszych studiów nad Torą, spożywanie alkoholu i bałwochwalczy stosunek do cadyków. Uważali, że chasydzi ulegają heretyckim w ich mniemaniu naukom Sabataja Cwi, czy Jakuba Franka^[1]. Duchowy przywódca mitnagdim, Eliasz ben Salomon Zalman zwany Gaonem z Wilna wydał nawet akt cheremu (odpowiednik ekskomuniki, anatemy) na chasydów. Chaim z Wołożyna, jeden z głównych ideologów ruchu i autor ich fundamentalnego dzieła Nefesz ha-Chaim, uważał, że wszelka adoracja ludzi, nawet bardzo świątobliwych, jest bałwochwalstwem. Mimo odżegnywania się od mistycyzmu nieobca była im kabała, ale bardzo ograniczali emocjonalne podchodzenie do religii, na rzecz intelektualnego i analitycznego badania Tory^[2].

Mitnagdim wyjęli chasydów spod prawa, zakazali zawierania z nimi małżeństw, jedzenia mięsa z ich ubojów rytualnych, a nawet posuwali się do donosicielstwa, w wyniku którego więziono wiele osobistości ruchu chasydzkiego w świeckich więzieniach^[2].

Obecnie konflikt z chasydyzmem w poważnym stopniu wygasł, ale nadal dochodzi do rywalizacji między ruchami (np. na łonie partii Agudat Israel)^[2].

Z ruchu mitnagdim wywodzi się musaryzm^[2].

Największą ostoją ruchu mitnaggedim była Litwa, a społeczność żydowska Wilna słynęła z bardzo solidnego wykształcenia w całej Europie Wschodniej. Do czasów dzisiejszych przetrwało w środowiskach żydowskich powiedzenie mądry jak Litwin. Wspólnym wrogiem chasydyzmu i mitnagdim okazała się haskala, czyli żydowskie odrodzenie, uznane przez oba ruchy za zagrożenie fundamentów religijności^[3].