Back Mitochondrium Afrikaans Mitocondria AN ميتوكندريون Arabic Mitoxondri Azerbaijani Мітахондрыя Byelorussian Митохондрия Bulgarian মাইটোকন্ড্রিয়া Bengali/Bangla Mitokondrienn Breton Mitohondrija BS Mitocondri Catalan
1) jąderko
2) jądro komórkowe
3) rybosom
4) pęcherzyk
5) szorstkie retikulum endoplazmatyczne
6) aparat Golgiego
7) mikrotubule
8) gładkie retikulum endoplazmatyczne
9) mitochondrium
10) wakuola
11) cytozol
12) lizosom
13) centriola
Mitochondrium (w liczbie mnogiej mitochondria) – otoczone dwiema błonami organellum, obecne w większości komórek eukariotycznych. Nazwa pochodzi od greckiego μίτος (mítos) – „nić” oraz χονδρίον (chondríon) – „ziarenko”.
Organella te mają różną wielkość, przeważnie od 2 do 8 μm, mogą też szybko zmieniać swój kształt i rozmiary. Są one miejscem, w którym w wyniku procesu oddychania komórkowego powstaje większość adenozynotrifosforanu (ATP) komórki, będącego jej źródłem energii[1]. Oprócz tego mitochondria są zaangażowane w wiele innych procesów, takich jak sygnalizacja komórkowa, specjalizacja, wzrost i śmierć komórki, czy też kontrola cyklu komórkowego[2]. Przeprowadzają również własną syntezę kwasów tłuszczowych (mtFASII), która jest niezbędna do biogenezy mitochondriów i oddychania komórkowego[3].
Kilka cech mitochondriów czyni je unikatowymi pośród organelli. Ich liczba w pojedynczej komórce jest bardzo różna w zależności od organizmu i typu komórki. Przeciętna komórka eukariotyczna zawiera od kilkuset do kilku tysięcy mitochondriów. Wiele komórek jednakże ma tylko jedno mitochondrium, u kilku zaś, np. u ameby Chaos chaos L., stwierdzono po kilka tysięcy mitochondriów[4][5][6]. Nowe mitochondria powstają zwykle poprzez wzrost i podział już istniejących[1] (większość białek mitochondrium jest kodowana przez DNA jądrowe[7]). Organellum to jest złożone z kilku przedziałów, mających specyficzne funkcje. Te przedziały to błona zewnętrzna, przestrzeń międzybłonowa, błona wewnętrzna, grzebienie oraz macierz mitochondrialna. Białka mitochondrialne mogą być różne, w zależności od komórki i gatunku. W mitochondriach ludzkiego serca zostało zidentyfikowanych 615 różnych rodzajów białek[8], podczas gdy u szczurów liczba ta wynosi 940[9].
Pomimo tego, że większość genomu komórki znajduje się w jądrze komórkowym, mitochondria, jako jedyne organella poza plastydami, mają własny genom. Genom mitochondrialny jest nieduży – koduje tylko od kilkunastu do kilkudziesięciu białek z kilkuset białek niezbędnych do funkcjonowania mitochondrium[1]. Co więcej, wykazuje on podobieństwo do genomu bakterii[10].
- ↑ a b c Organizacja komórki. W: Eldra P. Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin: Biologia. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2007. ISBN 978-83-7073-412-1. OCLC 177294444.
- ↑ Heidi M. McBride, Margaret Neuspiel, Sylwia Wasiak. Mitochondria: More Than Just a Powerhouse. „Current Biology”. 16 (14). Elsevier Science. DOI: 10.1016/j.cub.2006.06.054. ISSN 1879-0445. OCLC 45113007. (ang.).
- ↑ Alexander J. Kastaniotis i inni, Mitochondrial fatty acid synthesis, fatty acids and mitochondrial physiology, „Biochimica et Biophysica Acta (BBA) – Molecular and Cell Biology of Lipids”, 1862 (1), 2017, s. 39–48, DOI: 10.1016/j.bbalip.2016.08.011 (ang.).
- ↑ Immo E. Scheffler: Mitochondria. New York: Wiley, 1999. ISBN 0-471-19422-0.
- ↑ Bruce Alberts, Alexander Johnson, Julian Lewis, Martin Raff, Keith Roberts, Peter Walter: Molecular Biology of the Cell. Nowy Jork: Garland Publishing Inc., 1994. ISBN 0-8153-3218-1.
- ↑ Donald Voet, Judith G. Voet, Charlotte W. Pratt: Fundamentals of Biochemistry, 2nd Edition. John Wiley and Sons, Inc., 2006, s. 547. ISBN 0-471-21495-7.
- ↑ Why Mitochondrial Genes are Most Often Found in Nuclei, Otto G. Berg i C. G. Kurland.
- ↑ Steven W. Taylor, Eoin Fahy, Bing Zhang, Gary M. Glenn, Dale E. Warnock, Sandra Wiley, Anne N. Murphy, Sara P. Gaucher, Roderick A. Capaldi, Bradford W. Gibson, Soumitra S. Ghosh. Characterization of the human heart mitochondrial proteome. „Nature Biotechnology”. 21, s. 281–286, 2003-02-18. Nature America, Inc.. DOI: 10.1038/nbt793. ISSN 1546-1696. OCLC 42019113. (ang.).
- ↑ Jun Zhang, Xiaohai Li, Michael Mueller, Yueju Wang, Chenggong Zong, Ning Deng, Thomas M. Vondriska, David A. Liem, Jeong-In Yang, Paavo Korge, Henry Honda, James N. Weiss, Rolf Apweiler, Peipei Ping. Systematic characterization of the murine mitochondrial proteome using functionally validated cardiac mitochondria. „Proteomics”. 8 (8), 2008-03-18. WILEY-VCH Verlag. DOI: 10.1002/pmic.200700851. ISSN 1615-9861. OCLC 47059548. (ang.).
- ↑ Siv G.E. Andersson, Olof Karlberg, Björn Canbäck, Charles G. Kurland. On the origin of mitochondria: a genomics perspective. „Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci.”, s. 165–179, 2003-01-29. DOI: 10.1098/rstb.2002.1193. (ang.).