Nikiasz (malarz)

Ten artykuł dotyczy malarza. Zobacz też: inne postacie o tym imieniu.

Nikiasz (gr. Νικίας) – malarz grecki, uważany za najwybitniejszego przedstawiciela szkoły attyckiej drugiej połowy IV wieku p.n.e. i jej najlepszego enkaustę.

Był synem Nikomedesa z Aten i uczniem Antidotosa. W młodości polichromował marmurowe rzeźby Praksytelesa. Później, podejmując różnorodną, podniosłą tematykę, niekiedy traktowaną romantycznie, zasłynął jako znakomity malarz pięknych kobiet (głównie heroin mitycznych), batalista (bitwy lądowe i morskie) i animalista (wyścigi koni, psy). Portretował również Aleksandra Wielkiego. Był wysoko ceniony przez sobie współczesnych za efekty światłocieniowe swych prac^{[potrzebny przypis]}. Najbardziej znanym dziełem Nikiasza, inspirowanym tekstem Homera, była podarowana Atenom Nekyomanteja (Odyseusz zasięgający wyroczni w Hadesie).

W I wieku n.e. część jego spuścizny artystycznej (dość jednorodna tematycznie i kompozycyjnie) znajdowała się w Rzymie, m.in. Andromeda, Io, Danae, Kalypso, Nemea, Dionizos i Hiacynt. Ten ostatni został sprowadzony do Rzymu z Aleksandrii przez samego Augusta, a po jego śmierci Tyberiusz umieścił obraz w świątyni jego kultu (templum divi Augusti)^[1]. Nie zachował się żaden z jego obrazów, ale niektóre z nich stanowiły archetypy dla rzymskich malowideł ściennych, np. Andromedy uwalnianej przez Perseusza (z Domu Dioskurów w Pompejach) czy Io strzeżonej przez Argusa (w Domu Liwii na Palatynie).