Back Orkoraptor Czech Orkoraptor German Orkoraptor English Orkoraptor burkei Spanish رودخانهدزد Persian Orkoraptor French אורקורפטור HE Orkoraptor burkei Italian オルコラプトル Japanese Orkoraptor Dutch
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | Avetheropoda/Neotetanurae | ||
| Rodzaj | |||
| Gatunki | |||
| |||
Orkoraptor – rodzaj dużego teropoda należącego do kladu Tetanurae. Żył w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Ameryki Południowej. Osady, w których odkryto jego skamieniałości pierwotnie datowano na mastrycht; późniejsze badania wskazują, że należy je datować na cenoman–santon[1][2], najprawdopodobniej na cenoman[3]. Jego szczątki odnaleziono znaleziono w skałach formacji Pari Aike (przez Varelę i współprawników (2012) uważaną za część formacji Mata Amarilla[3]; natomiast Egerton i współpracownicy (2013), Schroeter i współpracownicy (2014) oraz Lacovara i współpracownicy (2014) uważają formację Pari Aike jedynie za alternatywną nazwę formacji Cerro Fortaleza[4][5][6]) w południowej Patagonii (Argentyna). Nazwa Orkoraptor oznacza „rabuś znad Zębatej Rzeki” i pochodzi od „Orr-Korr” – lokalnego określenia rzeki La Leona, gdzie odkryto skamieniałości orkoraptora. Materiał kopalny obejmował niekompletny szkielet zawierający fragment czaszki, kręg ogonowy oraz część piszczeli. Spośród południowoamerykańskich teropodów zasięg występowania orkoraptora obejmuje jedne z najbardziej wysuniętych na południe terenów[7].
Novas, Ezcurra i Lecuona wskazują na podobieństwa w budowie szkieletu pomiędzy orkoraptorem a maniraptorami i konkludują, że Orkoraptor jest formą bardziej zaawansowaną od np. tyranozaurów. Zęby przypominają budową zęby kompsognatydów i deinonychozaurów, jednak Orkoraptor różni się od niektórych grup celurozaurów (Ornithomimosauria, Compsognathidae, Alvarezsauridae, Dromaeosauridae, Aves) m.in. obecnością pojedynczej pary niewielkich pleurocelów po obu stronach kręgów ogonowych[7]. Analiza Rogera Bensona i współpracowników z 2010 roku umiejscawia orkoraptora jako zaawansowanego allozauroida należącego do rodziny Neovenatoridae – grupy obejmującej zróżnicowane teropody. Jeśli hipoteza ta jest prawidłowa, Orkoraptor byłby geologicznie najpóźniejszym spośród wszystkich znanych allozauroidów[8]. Z kolei z analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Cristiana Dal Sasso i Simone Maganuco (2011) wynika, że Orkoraptor był bazalnym przedstawicielem rodziny Compsognathidae siostrzanym do rodzaju Scipionyx[9].
- ↑ José Patricio O’Gorman i Augusto Nicolás Varela. The oldest lower Upper Cretaceous plesiosaurs (Reptilia, Sauropterygia) from southern Patagonia, Argentina. „Ameghiniana”. 47 (4), s. 447–459, 2010. DOI: 10.5710/AMGH.v47i4.3. (ang.).
- ↑ Fernando E. Novas, Federico L. Agnolín, Martín D. Ezcurra, Juan Porfiri i Juan I. Canale. Evolution of the carnivorous dinosaurs during the Cretaceous: The evidence from Patagonia. „Cretaceous Research”. 45, s. 174–215, 2013. DOI: 10.1016/j.cretres.2013.04.001. (ang.).
- ↑ a b Augusto N. Varela, Daniel G. Poiré, Thomas Martin, Axel Gerdes, Francisco J. Goin, Javier N. Gelfo i Simone Hoffmann. U-Pb zircon constraints on the age of the Cretaceous Mata Amarilla Formation, Southern Patagonia, Argentina: its relationship with the evolution of the Austral Basin. „Andean Geology”. 39 (3), s. 359–379, 2012. DOI: 10.5027/andgeoV39n3-a01. (ang.).
- ↑ Victoria M. Egerton, Fernando E. Novas, Peter Dodson i Kenneth Lacovara. The first record of a neonatal ornithopod dinosaur from Gondwana. „Gondwana Research”. 23 (1), s. 268–271, 2013. DOI: 10.1016/j.gr.2012.08.010. (ang.).
- ↑ Elena R. Schroeter, Victoria M. Egerton, Lucio M. Ibiricu i Kenneth J. Lacovara. Lamniform Shark Teeth from the Late Cretaceous of Southernmost South America (Santa Cruz Province, Argentina). „PLoS ONE”. 9 (8), s. e104800, 2014. DOI: 10.1371/journal.pone.0104800. (ang.).
- ↑ Kenneth J. Lacovara, Matthew C. Lamanna, Lucio M. Ibiricu, Jason C. Poole, Elena R. Schroeter, Paul V. Ullmann, Kristyn K. Voegele, Zachary M. Boles, Aja M. Carter, Emma K. Fowler, Victoria M. Egerton, Alison E. Moyer, Christopher L. Coughenour, Jason P. Schein, Jerald D. Harris, Rubén D. Martínez i Fernando E. Novas. A Gigantic, Exceptionally Complete Titanosaurian Sauropod Dinosaur from Southern Patagonia, Argentina. „Scientific Reports”. 4, s. Artykuł numer 6196, 2014. DOI: 10.1038/srep06196. (ang.).
- ↑ a b Fernando E. Novas, Martín D. Ezcurra, Agustina Lecuona. Orkoraptor burkei nov. gen. et sp., a large theropod from the Maastrichtian Pari Aike Formation, Southern Patagonia, Argentina. „Cretaceous Research”. 29 (3), s. 468–480, 2008. DOI: 10.1016/j.cretres.2008.01.001. (ang.).
- ↑ Roger B.J. Benson, Matthew T. Carrano, Stephen L. Brusatte. A new clade of archaic large-bodied predatory dinosaurs (Theropoda: Allosauroidea) that survived to the latest Mesozoic. „Naturwissenschaften”. 97 (1), s. 71-78, 2010. DOI: 10.1007/s00114-009-0614-x. (ang.).
- ↑ Cristiano Dal Sasso, Simone Maganuco. Scipionyx samniticus (Theropoda: Compsognathidae) from the Lower Cretaceous of Italy. Osteology, ontogenetic assessment, phylogeny, soft tissue anatomy, taphonomy, and palaeobiology. „Memorie della Società italiana di Scienze naturali e del Museo civico di Storia naturale di Milano”. XXXVII (1), s. 1-281, 2011. (ang.).