Back Trigonálně pyramidální molekulová geometrie Czech Trigonal pyramidal molecular geometry English Geometría molecular piramidal trigonal Spanish هندسه مولکولی هرمی لوزیپهلو Persian Géométrie moléculaire pyramidale trigonale French 三角錐形分子構造 Japanese 삼각뿔형 분자기하 Korean Trigonaal piramidale moleculaire geometrie Dutch Trigonal pyramidal geometri Swedish Üçgen piramit moleküler geometri Turkish
Piramida trygonalna (TPY-3) – typ budowy przestrzennej cząsteczki chemicznej, układ czterech atomów w kształcie piramidy, w którym atom centralny połączony jest z trzema innymi atomami (ligandami) oraz posiada wolną parę elektronową skierowaną w czwarty narożnik teoretycznego tetraedru. Atom centralny ma hybrydyzację sp³ i leży zdecydowanie poza płaszczyzną utworzoną przez ligandy[1].
Jeśli wszystkie trzy atomy podstawy są identyczne, cząsteczka należy do grupy symetrii C3v. Gdy wszystkie ligandy są różne, cząsteczka może występować jako para stereoizomerów, których konfigurację absolutną opisuje się przyjmując najniższe pierwszeństwo dla pary elektronowej (tzw. atom fantomowy)[1]. Cząsteczki o geometrii piramidy trygonalnej mogą ulegać spontanicznej inwersji typu „odwrócenia parasolki”. Bariera energetyczna inwersji zależy od geometrii cząsteczki, przy czym im mniejszy kąt L−AC−L, tym inwersja zachodzi trudniej. Np. dla cząsteczki amoniaku (NH
3, kąty H−N−H 106°46′) inwersja wymaga 5× mniej energii niż dla fosfiny (PH
3, kąty H−P−H 93°18′)[2].
- ↑ a b Neil G. Connelly i inni, Nomenclature of Inorganic Chemistry. IUPAC Recommendations 2005 (Red Book), International Union of Pure and Applied Chemistry, RSC Publishing, 2005, s. 179, 186, ISBN 978-0-85404-438-2 (ang.).
- ↑ H.A. Bent, An Appraisal of Valence-bond Structures and Hybridization in Compounds of the First-row elements, „Chemical Reviews”, 61 (3), 1961, s. 275–311, DOI: 10.1021/cr60211a005 (ang.).