Portal:Olsztyn

W 2023 roku zdecydowano o wygaszeniu portali.

Ta strona została zamknięta i pozostawiona jedynie dla historycznego odniesienia. Jeśli chcesz wznowić dyskusję dotyczącą statusu tej strony, zasięgnij opinii społeczności w Kawiarence.

< Portale < Geografia < Europa < Polska < Warmińsko-mazurskie < Olsztyn

edytuj

P O R T A L O L S Z T Y N

Olsztyn (dawniej hist. pol. Holstin) – największe miasto i stolica województwa warmińsko-mazurskiego, powiat grodzki Olsztyn, stolica powiatu ziemskiego olsztyńskiego, archidiecezji warmińskiej, a od 1992 r. metropolii warmińskiej. Główny ośrodek gospodarczy, edukacyjny i kulturowy, siedziba władz i najważniejszych instytucji regionu, a także ważny węzeł kolejowy i drogowy.

Olsztyn leży w południowej części Warmii, historycznej krainy należącej w latach 1466-1772 do Rzeczypospolitej.

edytuj

Miasto jezior

W granicach administracyjnych Olsztyna leży 15 jezior, z czego 13 przekracza 1 ha powierzchni. Łącznie wszystkie jeziora zajmują 725 ha, co stanowi 8,25% powierzchni całego miasta. W zachodniej części Olsztyna jeziorność wynosi 40%, we wschodniej natomiast 8%.

Największym i zarazem najgłębszym olsztyńskim jeziorem jest Jezioro Ukiel, zwane również Krzywym. Jego powierzchnia wynosi 412 ha, a maksymalna głębokość dochodzi do 43 metrów. W pobliżu ulicy Jeziornej nad jeziorem Ukiel znajduje się kąpielisko miejskie.

Drugie co do wielkości jezioro w Olsztynie to jezioro Kortowskie, które z jeziorem Ukiel połączone jest przez rzekę Kortówkę. Powierzchnia jeziora to 89,7 ha, a maksymalna głębokość wynosi 17,2 metrów.

Drugim co do głębokości olsztyńskim jeziorem jest Tyrsko, często nazywane przez mieszkańców Olsztyna jeziorem Żbik. Maksymalna głębokość akwenu wynosi 30,6 metra, a jego powierzchnia to 18,6 ha.

Najmniejsze jezioro Olsztyna to z kolei jezioro Modrzewiowe. Jego powierzchnia zajmuje 0,25 ha. Jednym z płytszych jezior jest jezioro Trackie. Mimo, iż jest ono trzecim według wielkości olsztyńskim jeziorem (52.8 ha) to w najgłębszym miejscu liczy zaledwie 4,6 metrów.

edytuj

Administracja

Olsztyn od 1999 roku nosi status miasta na prawach powiatu, będącego stolicą województwa warmińsko-mazurskiego, które powstało na skutek reformy administracyjnej również z 1999 roku. W latach 1975-1999 Olsztyn był stolicą województwa olsztyńskiego, które wówczas było największym polskim województwem. W latach 1945-1975 Olsztyn również był miastem wojewódzkim.

W skład powiatu olsztyńskiego wchodzą miasta: Barczewo, Biskupiec, Dobre Miasto, Jeziorany, Olsztynek.

Wg oficjalnego podziału w mieście znajdują się 23 osiedla, które pełnią rolę pomocniczą gminy. Niektóre z nich zwyczajowo nazywane są dzielnicami. Poza nimi istnieje również ok. 20 osiedli nie posiadających rad osiedlowych.

Ostatnia zmiana podziału administracyjnego miała miejsce w 2007. Wówczas od osiedla Jaroty oderwało się Osiedle Generałów.

Zobacz:

Podział administracyjny Olsztyna

edytuj

Historia

Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku 1334. Prawa miejskie nadano 31 października 1353 roku. Zasadźcą miasta był Jan z Łajs.

Liczne wojny XV wieku niejednokrotnie niszczyły młode jeszcze miasto. Na mocy traktatu pokojowego zawartego w 1466 roku, Olsztyn wraz z całą Warmią przeszedł pod zwierzchnictwo Polski. Kolejna wojna, wywołana w latach 1519-1521 przez zakon krzyżacki spustoszyła południową Warmię.

Kolejny wiek to rozkwit miasta, korzystnie położonego na ruchliwym szlaku Królewiec-Warszawa. Rozwój został powstrzymany przez wojny północne w XVII i XVIII wieku, a wielka zaraza lat 1709-1712 wyludniła miasteczko niemal całkowicie.

W okresie rozbiorów Warmię wcielono do Królestwa Prus. Druga połowa XIX i początek XX wieku to dynamiczny rozwój miasta. W tym samym okresie Olsztyn stał się ośrodkiem polskiego ruchu narodowego na Warmii.

Po I wojnie światowej Olsztyn wraz z Warmią pozostał przy Niemczech. 22 stycznia 1945 Olsztyn zajęła Armia Czerwona, żołnierze radzieccy podpalili miasto - zniszczeniu uległo ok. 40% zabudowy.

edytuj

Transport

Olsztyn nie posiada obwodnicy, a większość ruchu tranzytowego odbywa się ulicami miasta. Obecnie trwają prace nad obwodnicą, która ma powstać do 2013 r. Główne drogi przebiegające przez miasto:

Drogi krajowe

DK16: Grudziądz - Olsztyn - Ełk - Ogrodniki
DK51: Bezledy - Olsztyn - Olsztynek :DK7
DK53: Olsztyn - Szczytno - Ostrołęka

Drogi wojewódzkie

DW527: Olsztyn - Morąg - Dzierzgoń
DW598: Olsztyn - Jedwabno - Wielbark

Przewozy pasażerskie w mieście realizowane są na 34 liniach autobusowych. W Olsztynie funkcjonują także przewoźnicy prywatni, którzy zapewniają komunikację w granicach miasta, jak również z okolicznymi miejscowościami. Władze miasta rozważają reaktywację sieci tramwajowej.

Olsztyńskie dworce i stacje kolejowe: Olsztyn Główny, Olsztyn Zachodni, Olsztyn Gutkowo.

Olsztyn posiada cywilno-sportowy port lotniczy, usytuowany ok. 4,5 km od centrum Olsztyna, w dzielnicy Dajtki. W 2006 r. wybudowany zostanie betonowy pas startowy umożliwiający lądowanie samolotów zabierających do 30 pasażerów.

Zobacz:

edytuj

Sport

W mieście działa wiele klubów sportowych, m.in.:

W sezonie 2009/10 dwa, z wyżej wymienionych klubów, reprezentują olsztyński sport na najwyższym poziomie rozgrywkowym w Polsce. AZS UWM Olsztyn występuje w PlusLidze, w której w sezonie 2008/09 zajął szóste miejsce, natomiast piłkarze ręczni Travelandu Olsztyn grają w ekstraklasie, w której w poprzednim sezonie wywalczyli piąte miejsce. W sezonie 2008/09 w I lidze rugby miasto reprezentowane było przez zespół WMPD Rugby Olsztyn, który ostatecznie spadł o klasę niżej i obecnie występuje w nowo utworzonej I lidze, będącej druga w hierarchii po ekstralidze ligą męskich ligowych rozgrywek rugby w Polsce.

Piłkarze nożni OKS 1945 Olsztyn występują w grupie wschodniej II ligi, a zawodnicy Warmii Olsztyn oraz OKS II Stomilowcy Olsztyn w klasie okręgowej.

Główne obiekty sportowe w Olsztynie to m.in.:

W mieście działają także trzy boiska wybudowane w ramach programu Orlik 2012. W 2010 ma powstać kolejnych pięć takich obiektów. W 2009 rozpoczęto również budowę basenu olimpijskiego przy alei Piłsudskiego w pobliżu Stadionu OSiR-u oraz basenu akademickiego w pobliżu skrzyżowania alei Warszawskiej z ulicą Tuwima.

Aktualnie w hali Urania swe mecze rozgrywają ekipy AZS UWM Olsztyn oraz Travelandu Olsztyn. Hala może pomieścić ok. 3 tys. widzów. Na Stadionie OSiR-u występują natomiast piłkarze OKS 1945 Olsztyn. Stadion może pomieścić ponad 16 tys. kibiców, jednak tylko ok. 2 tys. z nich może zasiąść na miejscach siedzących. Warmia Olsztyn rozgrywa swe mecze na własnym stadionie, natomiast piłkarze Stomilowców na pełnowymiarowym boisku ze sztuczną nawierzchnią na Dajtkach. Zespół WMPD Rugby Olsztyn korzysta ze stadionu przy ulicy Artyleryjskiej.

W latach 2003-2008 Olsztyn był etapowym miastem kolarskiego wyścigu Tour de Pologne oraz gospodarzem Memoriału Huberta Jerzego Wagnera.

edytuj

Turystyka

Olsztyn jest stolicą jednego z największych turystycznych regionów Polski - Warmii i Mazur. Tym samym pełni rolę ważnego ośrodka turystycznego w regionie. Miasto posiada wiele atrakcji, którymi przyciąga turystów, zarówno z kraju, jaki i z zagranicy.

Jednym z atutów miasta są jeziora, których Olsztyn posiada w swych granicach administracyjnych kilkanaście. Nad jednym z nich - jeziorem Ukiel - umiejscowione jest kąpielisko miejskie, które w okresie wakacji przeżywa oblężenie mieszkańców i turystów. Inne walory przyrodnicze miasta to m.in. największy w Europie las na terenach miejskich oraz kilka parków.

Innym atutem jest olsztyńskie Stare Miasto, gdzie znajduje się wiele zabytków, m.in. gotycki zamek kapituły warmińskiej z II połowy XIV w. czy XIV wieczna konkatedra pw. św. Jakuba.

Poza tym Olsztyn posiada również planetarium, obserwatorium astronomiczne w XIX wiecznej wieży ciśnień oraz kilka szlaków turystycznych na terenie miasta i w jego okolicach (Zobacz: Szlaki turystyczne Olsztyna i okolic).

edytuj

Zabytki

gotycki zamek kapituły warmińskiej z II połowy XIV w.,
fragmenty murów miejskich z Bramą Wysoką (Górna Brama) z XIV w.,
XIV wieczna katedra pw. św. Jakuba (bazylika mniejsza),
Stary Ratusz (wzniesiony w XIV w., po pożarze odbudowany w latach 1623-1624),
Kościół pod wezwaniem św. Wawrzyńca z XIV w.,
Kaplica Jerozolimska z 1565 r.,
secesyjna zabudowa ul. Dąbrowszczaków,
neogotycki kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa,
pseudoromański kościół pw. św. Józefa,
kościół pod wezwaniem Chrystusa Króla (zbudowany w stylu renesansu włoskiego) z XX w.,
kościół garnizonowy pw. Matki Boskiej Królowej Polski (pocz. XX w.),
neogotycki kościół ewangelicko-augsburski z XIX w.,
wiadukt kolejowy w przełomie Łyny (XIX w.),
gmach I LO im. Adama Mickiewicza z II połowy XIX w.,
pseudogotycka kaplica cmentarna, obecnie prawosławna z 1904 r.,
secesyjna kaplica Zjednoczonego Kościoła Ewangelickiego,
dom Gazety Olsztyńskiej,
cmentarz żydowski z domem pogrzebowym, zaprojektowany przez Ericha Mendelsohna
Pałac Archiprezbitera z II poł. XVIII

Pełna lista zabytków

edytuj

Edukacja

Olsztyn jest najważniejszym ośrodkiem edukacyjnym województwa warmińsko-mazurskiego oraz jednym z ważniejszych w północnej Polsce. Uczelnie wyższe:

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP
Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego
Olsztyńska Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania im. Tadeusza Kotarbińskiego
Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej Hosianum
Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie - Wydział Nauk Humanistyczno-Społecznych w Olsztynie

Miasto posiada ponad 10 liceów ogólnokształcących, szereg gimnazjów i szkół podstawowych.

edytuj

Kultura

Olsztyn to ważny ośrodek kulturowy regionu. W mieście funkcjonuje wiele instytucji kulturalnych:

teatry (Teatr im. Stefana Jaracza, Olsztyński Teatr Lalek),
kina (Awangarda, Helios, DKF ZA, Multikino),
muzea (m.in. Muzeum Warmii i Mazur, Muzeum Przyrody w Olsztynie),
galerie (m.in. Biuro Wystaw Artystycznych, Galeria Rynek),
filharmonia (Państwowa Filharmonia im. Feliksa Nowowiejskiego),
ośrodki kultury (m.in. Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych, Miejski Ośrodek Kultury),
stowarzyszenia (m.in. Borussia, Warmińska Inicjatywa Kulturalna).

W Olsztynie, szczególnie w sezonie letnim, odbywa się wiele cyklicznych imprez i festiwali: Ogólnopolskie Spotkania Zamkowe "Śpiewajmy Poezję", Olsztyńskie Noce Bluesowe, Olsztyńska Trzydniówka Teatralna, "Letnie sesje śmiechoterapii" czy też Olsztyńskie Lato Artystyczne czyli ok. trzymiesięczny cykl imprez odbywających się głównie na Olsztyńskiej Starówce.

edytuj

Gospodarka

Olsztyn jest głównym ośrodkiem przemysłu:

oponiarskiego (największa fabryka opon w Polsce, Michelin),
drzewnego,
meblarskiego,
odzieżowego,
środków transportu,
materiałów budowlanych,
poligraficznego.

edytuj

Przyroda

Przez Olsztyn przepływają 3 rzeki: Łyna, Wadąg i Kortówka.

W granicach administracyjnych miasta leży 15 jezior (13 powyżej 1 hektara). Łącznie powierzchnia jezior w Olsztynie wynosi około 725 ha (7,25 km² - 8,25% powierzchni miasta).

Lasy zajmują 21,2% powierzchni miasta. Ponad połowa to zwarty kompleks Lasu Miejskiego (1050 ha), pełniący przede wszystkim funkcje terenów rekreacyjno - wypoczynkowych oraz turystyczno - krajoznawczych.

Zieleń miejska zajmuje 560 ha (6,5% powierzchni miasta). Urządzona jest w postaci licznych parków, zieleńców, skwerów oraz trzech ponadstuletnich cmentarzy.

Na terenie Olsztyna znajdują się dwa rezerwaty przyrody roślinności torfowej:

Mszar - powierzchnia: 4 ha, ustanowiony w 1953 roku
Redykajny - powierzchnia: 10 ha, ustanowiony w 1949 roku

edytuj

Czy wiesz że

W 1635 w Olsztynie przebywał król Władysław IV Waza, a 3 lutego 1807 Napoleon Bonaparte
W latach 1457-1458 biskupem warmińskim był Eneasz Sylwiusz Piccolomini, późniejszy papież Pius II 1458-1464
Plac Pułaskiego jest jednym z niewielu rond w Europie, gdzie na środku umiejscowiony jest parking i toaleta miejska, a samo rondo ma kształt prostokąta
Na Stadionie Leśnym padł niegdyś rekord świata w trójskoku?
W Olsztynie znajduje się najwyższy obiekt w Polsce - maszt radiowo-telewizyjny, którego wysokość wynosi 360 m
W drugiej połowie XIX wieku osuszono kilka olsztyńskich jezior, w tym jezioro Fajferek, nad którym w 1845 roku Zarząd Miejski otworzył kąpielisko
Pierwsza wzmianka o Olsztynie pochodzi z dokumentu lokacyjnego Kieźlin
Olsztyn został w latach 2003-2006 czterokrotnie uznany najlepszym miastem etapowym kolarskiego wyścigu Tour de Pologne
Pierwszy pokazowy mecz korfballu w Polsce odbył się w 1987 roku w Olsztynie?

edytuj

Olsztynianie

Osoby urodzone w Olsztynie lub związane z miastem:

Mikołaj Kopernik (1473-1543), wybitny astronom, matematyk, ekonomista, lekarz, duchowny,
Łukasz David (1503-1583), historyk pruski,
Feliks Nowowiejski (1877-1946), kompozytor, muzyk-wirtuoz, dyrygent, autor "Roty",
Erich Mendelsohn (1887-1953), wybitny architekt niemiecki,
Hans-Jürgen Wischnewski (1922-2005), wieloletni minister Republiki Federalnej Niemiec,
Andrzej Zawada (1928-2000), sejsmolog i himalaista,
Józef Glemp (ur. 1929), prymas Polski, w latach 1979-1981 biskup warmiński,
Marian Bublewicz (1950-1993), wielokrotny mistrz Polski w rajdach samochodowych,
Bronisław Wildstein (ur. 1952), dziennikarz,
Izabela Trojanowska (ur. 1955), piosenkarka i aktorka,
Juliusz Machulski (ur. 1955), reżyser,
Piotr Bałtroczyk (ur. 1961), konferansjer, satyryk, prezenter telewizyjny i radiowy,
Krzysztof Hołowczyc (ur. 1962), kierowca rajdowy,
Anna Samusionek (ur. 1971), aktorka