Proces odwracalny – jedna z odmian wywoływania srebrowych materiałów fotograficznych.
Proces odwracalny stosuje się do materiałów barwnych lub czarno-białych specjalnie przygotowanych dla tego procesu. Polega on na tym, że materiał srebrowy naświetla się tak jak materiał negatywowy, a wywołuje się z odwróceniem obrazu – z negatywu powstaje pozytyw. Obróbka odwracalna barwna w zasadniczy sposób różni się od obróbki odwracalnej czarno-białej. Związane to jest z faktem, że w procesie barwnym wraz z obrazem srebrowym tworzy się obraz barwny, natomiast w procesie czarno-białym tworzy się tylko obraz srebrowy.
Przykład obróbki odwracalnej barwnej:
- pierwsze wywoływanie – czarno-białe;
- wtórne naświetlanie lub zadymianie – czyli całkowite zaświetlenie niewywołanej części halogenków srebra;
- wywoływanie drugie – barwne;
- odbielanie – ma na celu usunięcie srebrowego obrazu negatywowego czarno-białego;
- utrwalanie – usuwa resztki halogenków srebra.
Przykład obróbki odwracalnej czarno-białej
- wywoływanie pierwsze – ukazuje się negatyw czarno-biały;
- odwracanie – rodzaj odbielania, tj. rozpuszczanie obrazu negatywowego w kwaśnym roztworze dwuchromianu potasu z usunięciem powstałych związków, bez naruszenie pozostałych, nienaświetlonych halogenków srebra;
- klarowanie – tj. usuwanie resztek dwuchromianu potasu i jego produktów w wodnym roztworze siarczynu sodu;
- wywoływanie drugie – w którym uzyskuje się obraz pozytywowy;
- utrwalanie – celem usunięcia resztek halogenków srebra.
- Uwaga
- w obu procesach po każdej kąpieli stosuje się płukanie. Dla lepszego zobrazowania procesu tę ważną czynność pominięto.
Etap utrwalenia obrazu jest krótszy niż w innych procesach, bo służy jedynie usunięciu resztek po halogenkach.
Proces odwracalny może być stosowany zarówno do filmów (konkretnie dla diapozytywów, np. popularnych slajdów) jak i dla odbitek na podłożu nieprzezroczystym. Warto zwrócić uwagę, iż w procesie tym dla filmów wszystko odbywa się na nich, nie ma więc możliwości skorygowania błędów niedoświetlenia lub prześwietlenia podczas fotografowania, co w pewnym zakresie można robić w przypadku naświetlania odbitek.