Psychoza (film)

Ten artykuł dotyczy filmu z 1960 roku. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Psychoza

Psycho

Gatunek	dreszczowiec, slasher, horror, psychologiczny
Rok produkcji	1959–1960
Data premiery	16 czerwca 1960[a]
Kraj produkcji	Stany Zjednoczone
Język	angielski
Czas trwania	109 minut
Reżyseria	Alfred Hitchcock
Scenariusz	Joseph Stefano
Główne role	Anthony Perkins Vera Miles John Gavin Martin Balsam John McIntire Janet Leigh
Muzyka	Bernard Herrmann
Zdjęcia	John L. Russell
Scenografia	Joseph Hurley Robert Clatworthy George Milo
Kostiumy	Rita Riggs
Montaż	George Tomasini
Produkcja	Alfred Hitchcock
Wytwórnia	Shamley Productions
Dystrybucja	Paramount Pictures
Budżet	807 tys. USD[3]
Przychody brutto	32 mln USD[4]
Kontynuacja	Psychoza II (1983)
Multimedia w Wikimedia Commons

Psychoza (tytuł oryg. Psycho) – amerykański dreszczowiec psychologiczny z 1960 w reżyserii Alfreda Hitchcocka i według scenariusza Josepha Stefano, opartego na powieści o tym samym tytule autorstwa Roberta Blocha z 1959. W rolach głównych wystąpili Anthony Perkins, Vera Miles, John Gavin, Martin Balsam, John McIntire i Janet Leigh. Akcja filmu skupia się na sekretarce biura nieruchomości, Marion Crane (Leigh), która – chcąc pomóc swojemu narzeczonemu Samowi Loomisowi (Gavin) w kłopotach finansowych – dokonuje w pracy defraudacji znacznej sumy pieniędzy. Po długiej podróży samochodem zatrzymuje się w przydrożnym motelu kierowanym przez Normana Batesa (Perkins). Gdy kobieta zostaje brutalnie zasztyletowana, jej śladem rusza młodsza siostra Lila (Miles) wraz z Samem i prywatnym detektywem Miltonem Arbogastem (Balsam).

Film Hitchcocka budził emocje jeszcze przed premierą. Kontrowersyjna tematyka spowodowała, że wytwórnia Paramount Pictures odmówiła produkcji, zajmując się jedynie dystrybucją. Psychoza została przyjęta z mieszanymi odczuciami; krytycy byli poirytowani faktem, że nie organizowano żadnych pokazów przedpremierowych z ich udziałem. Z uwagi na kampanię reklamową, która przeszła do historii jako jedna z najsprawniej zaplanowanych oraz przeprowadzonych, zainteresowanie filmem było na tyle duże, że kolejki do kin tworzyły się od wczesnych godzin porannych i nie znikały do ostatnich wieczornych pokazów. Na seansach niejednokrotnie interweniowała policja. Psychoza otrzymała cztery nominacje do nagrody Akademii Filmowej, w tym m.in. za najlepszą reżyserię. Globalny sukces kasowy spowodował, że przy budżecie wynoszącym nieco ponad 800 tys. dolarów dochód z Psychozy wyniósł 32 miliony dolarów, dzięki czemu stała się ona najbardziej kasowym projektem w karierze Hitchcocka. Po premierze film zyskał miano kultowego, a w 1992 został przeznaczony do konserwacji w National Film Registry.