Rasizm naukowy

Rasizm naukowy – termin określający pseudonaukowe oraz pozornie naukowe hipotezy i techniki mające na celu usprawiedliwienie wiary w niższość rasową, rasową supremację lub rasizm^[3][4][5]. Inne znaczenie odnosi się do praktyki klasyfikowania^[6] jednostek cechujących się określonym fenotypem do oddzielnych ras. Obecnie uważa się rasizm naukowy za pseudonaukę, jednak w przeszłości był on poważaną teorią w świecie naukowym^[4][5].

Rasizm naukowy wywodzi swoje hipotezy z takich dziedzin wiedzy jak: antropologia (zwłaszcza antropologia fizyczna), antropometria, kraniometria i inne. Dostarczały one informacji na temat typologii antropologicznej wykorzystywanej do klasyfikacji populacji ludzkich do oddzielnych fizycznie ras ludzkich, które z kolei mogły być uznane za rasy gorsze lub lepsze. Rasizm naukowy był popularny podczas okresu Nowego imperializmu (od lat 80. XIX wieku do 1914), podczas którego był wykorzystywany przez białych europejskich imperialistów. Kulminacja popularności idei rasizmu naukowego przypada na okres pomiędzy rokiem 1920 a końcem II wojny światowej. W późniejszym okresie XX wieku był on krytykowany jako przestarzały. Historycznie rasizm naukowy był używany w celu wspierania i uprawomocnienia rasistowskich światopoglądów, opartych na wierze w istnienie i ważkość kategorii rasowych oraz hierarchii ras „wyższych” i „niższych”^[7].

Po zakończeniu II wojny światowej rasizm naukowy w teorii i działaniu został formalnie potępiony, zwłaszcza przez UNESCO we wczesnym oświadczeniu antyrasistowskim The Race Question (1950): „Biologiczne fakty dotyczące rasy oraz mity na temat «rasy» powinny być rozróżniane. Ze społecznych względów praktycznych «rasa» jest bardziej fikcją, niż biologicznym zjawiskiem. Mit «rasy» przyczynił się do olbrzymich strat ludzkich i społecznych. W ostatnich latach zebrał obfite żniwo ludzkiego życia i spowodował niewyobrażalne cierpienie”^[8]. Wraz z rozwojem genetyki ewolucyjnej, która pozwoliła określić, że różnice genetyczne pomiędzy ludźmi są niemal całkowicie rozmyte i stopniowe, naukowcy uznali, że „biologiczne fakty” będące fundamentem rasizmu naukowego były błędne^[6].

Obecnie toczy się debata na temat pejoratywności określenia „rasizm naukowy” używanego w stosunku do współczesnych teorii. Przykładem może być książka The Bell Curve (1994), która koncentruje się na zagadnieniu różnic w ilorazie inteligencji pomiędzy przedstawicielami różnych ras, wysnuwając wniosek, że genetyka odpowiada przynajmniej za część różnic w uśrednionej wartości IQ pomiędzy poszczególnymi rasami. Krytycy uważają, że tego typu teorie są motywowane przez rasowe uprzedzenia i nie mają uzasadnienia w badaniach naukowych. Publikacje, takie jak Mankind Quarterly, zajmujące się głównie tematyka rasową i publikujące artykuły zawierające kontrowersyjne interpretacje takich idei jak: ewolucja człowieka, inteligencja, etnografia, język, mitologia, archeologia i innych tematów dotyczących ras; także zostały oskarżone o rasizm naukowy^[9]. Określenie „rasizm naukowy” jest używane do krytyki badań naukowych deklarujących związek pomiędzy takimi cechami jak np. rasa i inteligencja; ponieważ zdaniem krytyków, tego typu publikacje promują ideę ras gorszych i lepszych^[10] nawet pomimo braku wykazania w nich sprzeczności.