Rodzaj gramatyczny

Rodzaj gramatyczny – kategoria gramatyczna, która wyznacza podział rzeczowników na kilka grup.

Dla rzeczownika rodzaj jest kategorią selektywną. Oznacza to, że rzeczownik ma określony rodzaj gramatyczny. Rzeczowniki można wobec tego podzielić na grupy ze względu na ich rodzaj. Na przykład w liczbie pojedynczej rzeczownik ręcznik jest rodzaju męskiego i wobec tego należy do grupy rzeczowników rodzaju męskiego, encyklopedia jest rodzaju żeńskiego, a krzesło – rodzaju nijakiego. Z kolei w liczbie mnogiej rzeczownik ręczniki jest rodzaju niemęskoosobowego, a ludzie – męskoosobowego. Rzeczownik nie odmienia się przez rodzaje (na przykład nie istnieje forma żeńska rzeczownika ręcznik). Rodzaje rzeczownika w liczbie pojedynczej i mnogiej klasyfikuje się niezależnie.

Dla przymiotnika i niektórych innych części mowy rodzaj jest w wielu językach (także w polskim) kategorią fleksyjną, co oznacza, że przymiotnik odmienia się przez rodzaje. Posiada więc na przykład formę rodzaju męskiego (duży), żeńskiego (duża), nijakiego (duże), męskoosobowego (duzi) i niemęskoosobowego (duże). Przymiotnik dopasowuje się pod względem rodzaju do określanego przez siebie rzeczownika (np. duży ręcznik, duża encyklopedia, duże krzesło, duzi ludzie, duże dzieci – zob. związek zgody).

Podobnym zjawiskiem są spotykane między innymi w językach bantu klasy nominalne.