Back Nineteen Eighty-Four Afrikaans 1984 (bōc) ANG 1984 (رواية) Arabic 1984 (رواية) ARY 1984 (novela) AST 1984 (suterot) AVK 1984 (roman) Azerbaijani ۱۹۸۴ (رومان) AZB 1984 (Roman) BAR 1984 (раман) Byelorussian
| |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania |
8 czerwca 1949 |
| Wydawca | |
| Pierwsze wydanie polskie | |
| Data wydania polskiego |
1953 |
| Wydawca |
Instytut Literacki[1] |
| Przekład | |
Rok 1984 (tytuł oryginalny: Nineteen Eighty-Four) – futurystyczna dystopia o licznych podtekstach politycznych, napisana przez George’a Orwella i opublikowana w roku 1949. Autor napisał ją pod wpływem kontaktu z praktyczną stroną systemu stalinowskiego, do jakiego po raz pierwszy doszło w Hiszpanii w 1936 roku (w czasie wojny domowej), gdzie pojechał jako dziennikarz i sympatyk strony republikańskiej. Wspomnienia niedalekiej przeszłości pozwoliły wykreować mu antyutopijny porządek świata w fikcyjnej przyszłości. Książka była ostatnim dziełem George’a Orwella. Pracę nad nią rozpoczął w 1948 roku, kiedy jego zdrowie uległo znacznemu pogorszeniu (cierpiał na zaawansowaną formę gruźlicy)[2].
Jako sympatyk antystalinowskiej partii POUM był zmuszony uciec przed zorganizowaną przez INO NKWD (por. Aleksandr Orłow) nagonką i egzekucją. Swoje przeżycia opisał w zbiorze reportaży W hołdzie Katalonii.
Pierwsze polskie tłumaczenie – Juliusza Mieroszewskiego – opublikowane zostało na emigracji w Instytucie Literackim w Paryżu w roku 1953. W PRL powieść Orwella była zakazana przez cenzurę[3], pierwsze oficjalne wydanie (PIW) w roku 1988[4]; od roku 1980 była jednak publikowana w postaci przedruków z wydania paryskiego w wydawnictwach niezależnych – tzw. „drugiego obiegu”. Od 1988 roku oficjalne wydania krajowe ukazywały się w tłumaczeniu Tomasza Mirkowicza oraz Barłomieja Zborskiego, a w 2021 opublikowano tłumaczenia Doroty Konowrockiej-Sawy[5] i Roberta Sudóła[6]. W tym samym roku nakładem Wydawnictwa Jaguar została opublikowana powieść graficzna Rok 1984 w tłumaczeniu Małgorzaty Kaczorowskiej. Autorem adaptacji i ilustracji jest brazylijski grafik Fido Nesti[7]. W 2021 Fundacja Nowoczesna Polska, prowadząca bibliotekę internetową Wolne Lektury, wydała pierwsze polskie tłumaczenie książki na wolnej licencji (Licencji Wolnej Sztuki 1.3.) w tłumaczeniu Julii Fiedorczuk[8].
Do kultury masowej przeniknęły pewne pojęcia z tej powieści np. Wielki Brat (ang. Big Brother), nowomowa (ang. newspeak), myślozbrodnia (ang. thoughtcrime) czy nieosoba (ang. unperson – polityk odsunięty od wpływów lub obywatel o wrogich lub nieortodoksyjnych poglądach politycznych).
1 stycznia 2021 roku prawa autorskie do książki wygasły, tym samym przeszła ona do domeny publicznej[9][10].
- ↑ Rok 1984 orwellowska przepowiednia
- ↑ Natalia Stawarz. Rok 1984 George’a Orwella: fikcja przerażająco bliska prawdy. „Histmag.org”, czerwiec 2019. [dostęp 2019-06-12].
- ↑ Emilia Truskolaska-Kopeć, Problematyka ideologiczna w twórczości George’a Orwella i jej polskich przekładach [online], rozprawa doktorska, s. 113, Uniwersytet Warszawski [dostęp 2019-01-08].
- ↑ George Orwell, Rok 1984, wyd. PIW, seria: KIK (Klub Interesującej Książki), tłumaczenie: Tomasz Mirkowicz, Warszawa 1988.
- ↑ 1984 George Orwell [online], gwfoksal [dostęp 2021-05-07].
- ↑ George Orwell, 1984, Robert Sodół (tłum.), Vis-à-vis Etiuda, 2021 [dostęp 2022-01-16].
- ↑ Powieść graficzna 1984 [online].
- ↑ Opublikowaliśmy „Rok 1984” George’a Orwella w tłumaczeniu Julii Fiedorczuk [online], Fundacja Wolne Lektury [dostęp 2024-08-15].
- ↑ "Folwark zwierzęcy", "Rok 1984" czy "Pigmalion" stały się własnością publiczną [online], TVN24, 2021 [dostęp 2024-06-09] (pol.).
- ↑ Twórczość Orwella, Shawa, Ordonki przechodzi do domeny publicznej [online], dziennik.pl, 2021 [dostęp 2024-06-09] (pol.).