Back Sefardiese Jode Afrikaans Sephardim ALS Sefarditas AN يهود سفارديون Arabic سيفارديم ARZ Pueblu sefardín AST Səfərad yəhudiləri Azerbaijani سفراد یهودیلری AZB Сефарды Byelorussian Сефарадски евреи Bulgarian
| Miejsce zamieszkania | |
|---|---|
| Język | |
| Religia | |
| Grupa |
Sefardyjczycy[1] (także: Spaniolowie[1], Żydzi sefardyjscy[2][3]; hebr. יהדות ספרד, trl. jahaˈdut s'farad) – określenie ludności żydowskiej pierwotnie zamieszkującej obszar Półwyspu Iberyjskiego.
W 1492 roku sefardyjczycy zostali wygnani z Hiszpanii na mocy edyktu alhambryjskiego, zaś w 1497 roku miało miejsce ich wygnanie z Portugalii z inicjatywy króla Manuela I Szczęśliwego (około 280 tysięcy osób – 20% populacji kraju)[4]. Wskutek tego rozproszyli się po różnych częściach świata, głównie po Europie[1][3]. Znaleźli schronienie w Afryce Północnej, Włoszech i Imperium Osmańskim (głównym ich skupiskiem w tym państwie stały się Saloniki), aczkolwiek osiedlili się też na Bałkanach (głównie w Serbii i Bułgarii) oraz na Bliskim Wschodzie – w Syrii i Palestynie, zaś wiele lat później w Holandii, Anglii, Niemczech, Francji, a także w Ameryce Północnej[1][3]. Grupa sefardyjczyków w okresie od XIV do XVI wieku dotarła także do Polski, gdzie osiedliła się głównie w Zamościu, Krakowie i Lwowie[1][3][2]. Niektórzy z sefardyjczyków, aby uniknąć prześladowań w Hiszpanii i Portugalii, przeszli na katolicyzm – określano ich mianem marranów. Sefardyjczykami nazywa się też Żydów, którzy opuścili Półwysep Iberyjski w późniejszych wiekach, oraz ich potomków. Obecnie za Sefardyjczyków uznaje się też czasem wszystkich praktykujących sefardyjski obrządek judaistyczny.
Od aszkenazyjczyków sefardyjczycy różnią się językiem (posługują się ladino, wywodzącym się ze średniowiecznego dialektu hiszpańskiego; aszkenazyjczycy używają jidysz), stosunkiem do kabały i filozofii oraz stylem modlitwy[1][3]. Od 1510 roku powstałą w języku sefardyjczyków literaturę zapisywano alfabetem hebrajskim[1].
Sefardyjczycy mają obecnie odrębnego naczelnego rabina w Izraelu. W państwie tym aktualnie stanowią 55% ludności żydowskiej i obok aszkenazyjczyków są główną podgrupą izraelskiej społeczności żydowskiej[1]. Często do sefardyjczyków zalicza się także Żydów wschodnich (mizrachijczyków), którzy wyznają judaizm w sefardyjskiej tradycji prawno-liturgicznej.
- ↑ a b c d e f g h Sefardyjczycy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-28].
- ↑ a b Jerzy Tomaszewski, Andrzej Żbikowski: Żydzi w Polsce: dzieje i kultura : leksykon. books.google.pl, 2001. [dostęp 2021-09-28]. (pol.).
- ↑ a b c d e Szewach Weiss: Ludzie i miejsca. [w:] Icchak Lejb Perec - sefardyjski mistrz jidysz [on-line]. books.google.pl, 2013. [dostęp 2021-09-28]. (pol.).
- ↑ Friedrich Battenberg: Żydzi w Europie. Proces rozwoju mniejszości żydowskiej w nieżydowskim środowisku Europy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 123. ISBN 978-83-04-04847-8.