Szabat

Szabat
שבת

Świece szabatowe, dwie chały lub chleby w ozdobnej osłonie i wino
Dzień	od zmierzchu w piątek do zmierzchu w sobotę
Typ święta	cykliczne
Religie	judaizm, chrześcijaństwo
Upamiętnia	stworzenie świata i wyjście Izraelitów z Egiptu
Symbole	świece szabatowe
Inne nazwy	szabas ((jid.). szabes), sabat
Multimedia w Wikimedia Commons

Zobacz kolekcję cytatów o szabacie w Wikicytatach

Szabat (hebr. ‏שַׁבָּת‎ lub יוֹם הַשַׁבָּת, od rdzenia szbt: szin + bet/bejt + taw = „odpoczywać”, „ustać”, „obserwować”, „zaprzestać działalności”), szabas, sabat^[1][2] – w judaizmie siódmy, ostatni dzień tygodnia (hebr. ‏jom ha-szwii‎), będący według kalendarza żydowskiego dniem wypoczynku. Jest dniem świątecznym, stanowiącym pamiątkę cyklu stworzenia świata oraz wyprowadzenia Izraelitów z Egiptu^[3] (Wj 20,9–11; Pwt 5,12–15). Trwa od zachodu słońca (hebr. szkijat ha-chama) w piątek, do prawie godziny po zachodzie słońca w sobotni wieczór^[1].

W czwartek wieczorem dorośli Żydzi biorą kąpiel w domu, a w piątek rano w łaźni rytualnej – w mykwie^[2]. Okazywany w ten sposób jest szacunek dla szabatu^[4]. W piątek, po przyrządzeniu wszystkich potraw i dokonaniu wszelkich przygotowań przewidzianych halachą, wierni zbierają się na przedwieczorne nabożeństwo w synagodze. Kończy je «Kadisz sierocy» (Kadisz jatom), a wyznawcy wracają do domów, aby nieco przed zachodem słońca rozpocząć rytuał „powitania szabatu”. Zapala się świece szabatowe, odmawia kidusz, a następnie spożywa wieczerzę szabatową^[5][6]. W sobotę rano, po modlitwach w synagodze, spożywa się drugi posiłek szabatowy, po którym odbywa się studiowanie Tory (Kowim midrasz)^[7]. Trzeci posiłek szabatowy (seuda szilit) przypada na późne popołudnie w sobotę^[8]. Święto kończy ceremonia Hawdala (hebr. = oddzielenie, rozróżnienie; jid. hawdołe, hawdoło), która symbolicznie oddziela czas święty od ludzkiego-świeckiego^[1][9]. Na koniec, w sobotę wieczorem spożywa się Melawe Malka („Odprowadzający Królową Szabat”) – czwarty, ostatni posiłek szabatu^[10].

Szczegółowe zasady obchodzenia szabatu zostały opisane w Misznajot Szabat – traktacie zawartym w Moed, drugim z sześciu porządków (działów) Miszny^[11]. Traktat przedstawia między innymi 39 głównych kategorii (awot melachot) czynności, których wykonywanie jest podczas szabatu zakazane^[11][12][13]. W obrębie poszczególnych odłamów judaizmu występują pewne różnice zdań w sprawie spełniania wymogów szabatowych^[1].

Podstawowym wyznacznikiem prawowitego spełniania szabatu jest Oneg Szabat (hebr.= Radość/Rozkosz Soboty), akt spełnienia nakazu simchy (radości), który w kulturze żydowskiej ma szczególne znaczenie^[14]. Szabat jest najważniejszym świętem w judaizmie^[5], jedynym świętem rytualnym, które wynika wprost z Dekalogu^[15].

Począwszy od IV wieku, główny nurt chrześcijaństwa porzucił świętowanie szabatu, a biblijne przykazanie wypełnia poprzez święcenie niedzieli (na pamiątkę zmartwychwstania Jezusa)^[16][17][18].