Teatr Sensacji „Kobra” – cykl sensacyjnych telewizyjnych przedstawień teatralnych[1], emitowany od 6 lutego 1956 do 1993 i ponownie od 2013. W latach 50. i 60. jeden z najpopularniejszych polskich programów telewizyjnych. Inicjatorką cyklu była redaktorka TVP, Illa Genachow[2].
Były trzy rodzaje teatru:
- Teatr „Kobra” – przedstawienia o tematyce kryminalnej z charakterystycznym wężem kobrą w czołówce
- Teatr Sensacji – przedstawienia sensacyjne z akcją rozgrywającą się podczas II wojny światowej lub współcześnie i nawracającą do tamtych czasów
- Teatr Sensacji i Fantastyki „Sfinks” – przedstawienia fantastyczne; scena ta działała krótko, przez kilka pierwszych lat
Datę 6 lutego 1956 (poniedziałek) i tytuł Zatrute litery według powieści Agathy Christie w reżyserii Adama Hanuszkiewicza przyjęto jako symboliczne narodziny cyklu. Był to spektakl nadawany na żywo i nie zachowały się żadne zdjęcia archiwalne. Pierwsze zdjęcia pochodzą z 1959[3].
Przedstawienia były emitowane w czwartki wieczorem (z tego powodu znany też jako „Czwartkowy Teatr”), zazwyczaj bezpośrednio po Dzienniku Telewizyjnym. Animowana czołówka z wijącym się wężem była dziełem Witolda Giersza, a muzyka pochodziła z samego początku Sekstetu Francisa Poulenca op. 100 na fortepian, flet, obój, klarnet, róg i fagot[potrzebny przypis].
Do 1961 w ramach Kobry prezentowano także adaptacje utworów fantastycznych, m.in. Stanisława Lema i Gore Vidala[2]. Od 1963 rozpoczęto nadawanie spektakli fantastycznych w ramach Sceny „Sfinks” (m.in. Współczynnik wyobraźni Zbigniewa Safjana, reż. Stanisław Wohl, Dr Jekyll i Mr Hyde Roberta Louisa Stevensona, reż. Jerzy Antczak) oraz sensacyjnych (czołówka z pająkiem)[3][4].
W ciągu lat formuła się nieco wzbogaciła: na początku z braku odpowiedniego sprzętu wszystko emitowano na żywo, później pojawił się telerecording i nowe możliwości montażu, zaczęto realizacje w plenerze i pod koniec istnienia cykl ewoluował w kierunku filmu telewizyjnego (np. Kłopoty to moja specjalność). Jednakże te nie mogły konkurować z filmami i serialami sensacyjnymi, zwłaszcza amerykańskimi, które zaczęły masowo napływać do Polski w latach 70. XX wieku za sprawą ówczesnego szefa telewizji Macieja Szczepańskiego (seriale Kojak, Columbo, Święty), zajmując to samo czwartkowe wieczorne okienko emisyjne.
Jak podliczyła Illa Genachow, w ciągu pierwszych trzech lat emisji w 144 przedstawieniach padło 400 trupów[5].
W 1992 TVP zrealizowała film dokumentalny Pod znakiem węża – wspomnienie o Teatrze Kobra, z Krzysztofem Teodorem Toeplitzem jako narratorem, w którym twórcy (Józef Słotwiński, Andrzej Konic, Jerzy Gruza, Andrzej Łapicki, Zbigniew Safjan, Janusz Majewski i Piotr Szulkin) starali się m.in. odpowiedzieć na pytanie „Kto zabił Kobrę?”, tj. dlaczego „Kobra” się skończyła.
- ↑ „Z dreszczem emocji”.
- ↑ a b Dyskretny urok mrugającego węża. Encyklopedia teatru. [dostęp 2019-08-04]. (pol.).
- ↑ a b „Kobra” kąsa co czwartek. onet.pl, 2007-02-05. [dostęp 2016-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-12)].
- ↑ Z dreszczem emocji. Telewizja Polska, 2012-12-13. [dostęp 2019-08-04].
- ↑ Maciej Wesołowski: Dzień dobry, jestem z „Kobry”. 2013. [dostęp 2016-05-03].