Therawada

Therawada (pāli: थेरवाद theravāda; sanskr. स्थविरवाद sthaviravāda; dosł. „doktryna starszych”) – najdłużej istniejąca szkoła buddyjska spośród wczesnych szkół buddyjskich. Jej zwolenników zwiemy therawadinami (sanskr. theravādin, dosł. „głoszącymi (-vādin)) [to, co nauczają] starsi” (thera), czyli mistrzowie, nauczyciele wywodzący swą naukę bezpośrednio od Buddy.

Przez kilka wieków była religią dominującą na Sri Lance (78%^[1]) i w kontynentalnej, Południowo-Wschodniej Azji (południowo-wschodnia część Chin, Kambodża, Laos, Birma i Tajlandia). Zyskuje sobie także popularność w Singapurze i Australii. Wyodrębniona poprzez schizmę, która miała miejsce na III soborze buddyjskim (Pāṭaliputra, 250 p.n.e.), która miała odłączyć się od „nauki starszych” (kierujących zakonem (sanghą)). Termin „theravāda” po raz pierwszy pojawia się w VII w. w manuskryptach należących do nich samych. Owe manuskrypty mówią, iż szkoła pragnie zachować autentyczne nauki Buddy Śakjamuniego. Wyznawcy tej tradycji wywodzą swą linię od sthawirawadinów (sanskr. sthaviravādin, pālijskie: thera = sanskryckie: sthavira) od których oddzielili się mahasamghikowie (sanskr. mahāsaṃghika) na II soborze buddyjskim (Vesali, 383 p.n.e.) kiedy to mnisi pod przewodnictwem Mahākassapy Thery zajęli ortodoksyjną pozycję przestrzegania wszystkich „pomniejszych i pośrednich” przykazań ustanowionych przez Buddę Gotamę. Do dzisiaj tę tradycję uważa się za radykalną, konserwatywną i ortodoksyjną^{[potrzebny przypis]}.

Czasami tej tradycji przyczepia się etykietkę „hināyāna”^[2] („Niższy Wóz”, „Gorszy Wóz”) w opozycji do mahāyāny („Wielkiego Wozu”). Jednak nie jest to właściwe zarówno ze względu na poprawność merytoryczną, jak i historyczną. Theravāda nigdy bowiem w historii sama siebie nie określała tym mianem, a zwolennicy mahāyāny tę nazwę stosowali łącznie do 18 szkół wczesnego buddyzmu, w tym i wymienionych poniżej.

Zdaniem André Bareau („Les sectes bouddhique du Petit Vehicule”, s. 205), theravāda określa siebie jako szkołę odrębną od ok. 30 szkół, zwł. od mahāsaṃghiki, sarvāstivādy i vātsīputrīyi-saṃmitīyi – szkół, które rozwinęły się między II a V wiekiem w. po śmierci Buddy (czyli między III wiekiem p.n.e. a I wiekiem n.e.). Dzisiaj theravāda liczy sobie ponad 100 milionów wyznawców na całym świecie^[3]. W zeszłych dekadach XX w. theravāda zaczęła rozwijać się na Zachodzie. W Polsce Therawada pojawiła się około lat 70, praktykowana przez pojedyncze osoby. Obecnie theravāda zyskuje coraz większe zainteresowanie, jednak nikt nie zna dokładnej liczby osób deklarujących jej wyznawanie.