Triceratops

Triceratops
Marsh, 1889[1]
Okres istnienia: Kreda późna, 68–65 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 68/65 ↓ 68/65
Prawie dorosły T. horridus
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury ptasiomiedniczne
Podrząd	cerapody
Infrarząd	ceratopsy
Rodzina	Ceratopsidae
Podrodzina	Ceratopsinae
Plemię	Triceratopsini
Rodzaj	triceratops
Synonimy Agathaumas? Cope, 1872 Polyonax? Cope, 1874 Bison alticornis Marsh, 1887 Torosaurus? Marsh, 1891 Sterrholophus Marsh, 1891 Claorhynchus? Cope, 1892 Ugrosaurus Cobabe & Fastovsky, 1987 Nedoceratops? Ukrainsky, 2007 Diceratus? Mateus, 2008 Ojoceratops? Sullivan & Lucas, 2010 Tatankaceratops? Ott & Larson, 2010
Gatunki
T. horridus Marsh, 1889 T. prorsus Marsh, 1890
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Triceratops^[a] – rodzaj roślinożernego dinozaura rogatego z rodziny ceratopsów, żyjącego w mastrychcie (kreda późna), od 68 do 65,5 milionów lat temu na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej. Należy do ostatnich nieptasich dinozaurów, które pojawiły się przed wymieraniem kredowym. Nazwa rodzajowa pochodzi z greki i oznacza twarz o trzech rogach.

Nosząc dużą kostną kryzę na szyi i trzy rogi, czworonożny, przypominający pod pewnymi względami nosorożca triceratops stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych dinozaurów i najlepiej znanym przedstawicielem Ceratopsidae. Dzielił środowisko życia i stanowił zdobycz tyranozaura^[2], choć nie jest pewne, czy te dwa dinozaury rzeczywiście walczyły ze sobą w sposób, w jaki się to często przedstawia na popularnych obrazkach.

Dokładne umiejscowienie rodzaju wśród ceratopsydów stanowi przedmiot debaty paleontologów. Obecnie uznaje się dwa pewne gatunki: T. horridus i T. prorsus, chociaż nazywano liczne gatunki. Badanie opublikowane w 2012 sugeruje też, że współczesny mu torozaur, marginocefal długo uznawany za odrębny rodzaj, stanowi w rzeczywistości dojrzałą formę triceratopsa^[3][4]. Nie zostało to jednak zaakceptowane przez wszystkich specjalistów^[5]. Publikacja Daniela Fielda i Nicholasa Longricha, badaczy z Yale, z 2012 sprzeciwiła się temu stwierdzeniu, pozostając przy odrębnej klasyfikacji jako oddzielne gatunki^[6][7].

Znaleziono liczne szczątki triceratopsa, odkąd po raz pierwszy opisano rodzaj w 1889. Wlicza się w to co najmniej jeden kompletny szkielet. Na obszarze formacji Hell Creek tylko w pierwszej dekadzie XXI wieku znaleziono 47 kompletnych bądź fragmentarycznych czaszek. Odkryto osobniki reprezentujące różne stadia życia od wylęgających się młodych po dorosłe.

Funkcja kryzy kostnej i trzech wydatnych rogów twarzowych długo inspirowały do debaty. Tradycyjny pogląd widzi je jako broń służącą do obrony przed drapieżnikami. Bardziej współczesne pomysły zauważają obecność naczyń krwionośnych na kościach czaszki Ceratopsidae, uznając za bardziej prawdopodobne, że cechy te służyły identyfikacji, parowaniu się i wykazywaniu dominacji w grupie, jak poroża czy rogi dzisiejszych kopytnych czy chrząszczy. Teoria ta znalazłaby dodatkowe wsparcie, gdyby torozaur okazał się dojrzałą formą triceratopsa. Oznaczałoby to, że charakterystyczne dla torozaurów okna w kryzie pojawiały się dopiero z osiągnięciem dojrzałości przez osobniki, czyniąc kryzę bardziej przydatną do pokazywania niż do obrony.