Wulgata

Vulgata

Skrót(y)	vg
Język	łaciński
Opublikowanie kompletnego przekładu	IV/V wiek
Źródła przekładu	starołaciński, grecki, LXX, heksapla, tekst hebrajski
Rodzaj tłumaczenia	dosłowne
Wersje zrewidowane	Vulgata Clementina, Nova Vulgata
Przynależność religijna	chrześcijaństwo zachodnie, Kościół katolicki
Księga Rodzaju 1, 1-3
in principio creavit Deus caelum et terram terra autem erat inanis et vacua et tenebrae super faciem abyssi et spiritus Dei ferebatur super aquas dixitque Deus fiat lux et facta est lux
Ewangelia Jana 3, 16
sic enim dilexit Deus mundum ut Filium suum unigenitum daret ut omnis qui credit in eum non pereat sed habeat vitam aeternam

Wulgata (łac. versio vulgata, przekład rozpowszechniony, popularny) – przekład Biblii na łacinę, dokonany przez Hieronima ze Strydonu w latach 382–406 z języków oryginałów: hebrajskiego i greki^[1]. Przekład miał na celu dostarczenie Kościołowi jednolitego tekstu. Nowy Testament był rewizją tekstu starołacińskiego, a Stary Testament w większej części był nowym przekładem^[2][a]. Nie jest pewne, w jakiej części Hieronim przetłumaczył Nowy Testament.

Przekład Hieronima spotkał się z krytyczną oceną współczesnych. Zarzucano mu odejście od tekstu Septuaginty, niemniej praca Hieronima stopniowo zdobyła sobie uznanie. Ponownej krytyce poddana została w wieku XVI przez humanistów, a następnie protestantów.

Tekst Wulgaty szybko uległ skażeniu i w średniowieczu dokonano kilku prób jego zrewidowania (Alkuin, Theodulf, Lanfrank z Bec, Stefan Harding), lecz żadna z nich nie była w pełni udaną ani nie zmierzała do odtworzenia oryginalnego tekstu Hieronima i – jak oceniają współcześni krytycy tekstu – próby te przyczyniły się do powiększenia zamieszania, dlatego w końcu średniowiecza powstały correctoria. Naukowe próby odtworzenia oryginalnego tekstu Hieronima zostały podjęte dopiero w końcu XIX wieku.

Wulgata w całej swojej historii miała wielu krytyków, ale pomimo tego była najważniejszym tekstem dla średniowiecznej Europy Zachodniej, a i na nowożytność wywarła niemały wpływ. Dzieło Hieronima było pierwszą książką wydaną drukiem (Biblia Gutenberga). W wiekach XVI–XX ukazało się wiele krytycznych wydań. Przez ponad tysiąc lat, aż po wiek XX, była podstawowym tekstem Kościoła zachodniego, a do XXI wieku zachowało się ponad 8 tysięcy jej rękopisów.