Zeolity

Zeolity – duża grupa minerałów glinokrzemianowych (gromada krzemianów) o różnym składzie chemicznym, właściwościach i postaci kryształów. Uwodnione glinokrzemiany sodu i wapnia, w rzadszym stopniu baru, strontu, potasu, magnezu, manganu. Grupę tę wydzielił w 1756 roku szwedzki mineralog Axel Frederik Cronstedt.

Nazwa pochodzi z gr. dzeo = wrzeć (kipieć), zein = gotować i lithos = kamień (skała) co oznacza "wrzące kamienie" i nawiązuje do cechy charakterystycznej tej grupy: pod wpływem ogrzewania zawarta w nich woda "wrze" = "pieni się" pokrywając powierzchnię pęcherzykami (efekt uwalniania zawartej w zeolitach wody).

Istnieje obszerna grupa uwodnionych glinokrzemianów szkieletowych, w których w wolnych kanałach strukturalnych występują drobiny H₂O (tzw. woda zeolitowa) oraz kationy jedno lub dwuwartościowe Na, Ca, Ba, Sr, K, Mn, Mg.
Do grupy tej należy około 50 minerałów m.in. mezolit, thomsonit, gonnardyt, epistilbit, ferrieryt, laumontyt, yugawaralit, gmelinit, analcym, z czego zaledwie 15 występuje pospolicie.

Pod względem morfologicznym dzielą się na kilka grup:

• włókniste (natrolit, mezolit, skolecyt, thomsonit, gonnardyt, mordenit, ferrieryt, laumontyt),
• płytkowe (heulandyt, klinoptilolit, stilbit),
• kostkowe (gismondyt, phillipsyt, harmotom, yugawaralit, gmelinit, chabazyt).
• Do zeolitów zaliczany jest też analcym – minerał bardzo podobny do skaleniowców (pod względem składu chemicznego oraz postaci).

Ze względu na wykształcenie elementów strukturalnych, ich morfologię (skupienia masywne, kryształy), cechy fizyczne (np. łupliwość), wyróżnia się kilka szeregów:

• szereg natrolitu (z. włókniste) np. natrolit, skolecyt
• szereg mordenitu
• szereg heulandytu (z. płytkowe) np. heulandyt, klinoptilolit, stilbit
• szereg gismondytu i phillipsytu (z. kostkowe) np. gismondyt, phillipsyt, harmotom
• szereg chabazytu np. chabazyt
• szereg faujasytu i paulingitu